خلاصة:
بحث نسبت میان عقل و ایمان پیشینه ای طولانی در اسلام و مسیحیت دارد و دیدگاه های مختلفی در این زمینه ارائه شده است. ملاصدرا در میان اندیشمندان اسلامی از جمله مدافعان عقل گرایی به شمار می آید. عقل و ایمان نزد او، هر دو به شناخت می انجامند و رابطه ای بسیار منسجم و پیوسته با یکدیگر دارند؛ اما فهم این رابطه و تبیین این ارتباط به تصریح خود او، نیازمند بینشی عمیق و علمی استوار است. از سوی دیگر، سورن کرکگور، فیلسوف دانمارکی و بنیان گذار اگزیستانسیالیسم، را در این مباحث از ایمان گرایان افراطی به شمار می آورند. وی برترین ارزش و فضیلت را برای ایمان قائل است و با استدلال عقلی در عرصه ایمان بسیار مخالف است. وی ایمان را امری انفسی و درونی می داند که اگر بر پایه عقل بنا شود، دگرگون خواهد شد. این نوشتار بر آن است تا نحوه رویکرد این دو اندیشمند به مقوله عقل و ایمان را به صورت دقیق تری مورد کاوش قرار دهد.
ملخص الجهاز:
ایمان بیشتر مردم بر اساس چنین ساختاری شکل گرفته است و درست به همین دلیل، آنها به دشواری میتوانند از آن آگاه باشند؛ اما اگرچه یک انسان میتواند به روشی کاملا غیرارادی (تحت تأثیر القائات خانواده یا محیط) به چیزهایی معتقد باشد، هنوز برای او این امکان هست که دسته دیگر اعتقادهایش با خویشتننگری به یک انتخاب آگاهانه تبدیل شوند و او درست بفهمد که واقعا چه چیزی اعتقاد خود اوست و چه چیزی به صورت اعتقادهای از پیشساختهشده به او القاء شده بودند و او گمان میکرده که آنها اعتقادهای خود او هستند.
"/> ایمان و گناه ـ آگاهی پیشتر گفته شد که از نظر کرکگور ایمان هدیهای الهی به انسان است اما اگر ایمان چیزی نباشد که فرد بتواند با روش خاص خود به آن دست یابد، بلکه صرفا بتواند آن را از خدا دریافت کند، آیا خود فرد میتواند کاری کند که به ایمان دست یابد.
بنابراین، آگاهی از گناه باید به عنوان شرطی فهمیده شود که ایمان را برای فرد ممکن میسازد و این درست همان چیزی است که کرکگور به آن معتقد است: گناه بیان قطعی وجود مذهبی است....
عبارت دیگری که رابطة میان مفهوم تناقض و مفاهیم بییقینی عینی و حقیقت را روشنتر میکند، چنین است: «هنگامی که انفسیت، یعنی دروننگری،<EndNote No="81" Text="(.
"/> اما تناقض در دینداری نوع «ب» چگونه است؟ بهترین اثر کرکگور در این زمینه، داستان ابراهیم( و اسحاق(<EndNote No="88" Text=" مسیحیان معتقدند ذبیحالله، اسحاق (و نه اسماعیل) بوده است.
اما میان ابراهیم و ایمان چه سنخیتی وجود دارد؟ پاسخ این است که از دیدگاه وی هر ناممکنی برای خداوند ممکن است.