نگاهی به کتاب درس حافظ مقالة

با وجود شروحی که به شرح غزلیات حافظ پرداخته اند، هنوز خلا یک شرح جامع و مانع حس می شود و هیچ کدام ازشروح موجود هنوز این خلا را پر نکرده است. در طی سال های اخیر شرحی به نام درس حافظ، ریخته خامه دکتر محمد استعلامی از سوی انتشارات سخن منتشر شده است که مقاله حاضر به نقد و بررسی آن پرداخته است.

Demand for a comprehensive and all-inclusive commentary on Hafiz is still persisting، in spite of the several commentaries dealing with his poems، produced in Iran. This means that none of them could prove itself as satisfactory. During the recent years، a commentary in the pen of Dr. Mohammad Estelami was published by Entesharat-e Sokhan، on which the present review looks from a critical point of view.

"‬‬‬ ‫ﺳﺮرﺷﺘﺔ ﺟﺎن ﺑﻪ ﺟﺎم ﺑﮕﺬار‬‬‬ ‫ﺑﻮﺳﻴﺪن ﻟﺐ ﻳﺎر اول ز دﺳﺖ ﻣﮕﺬار‬‬‬ ‫ﺑﻪ زﻟﻒ ﮔﻮی ﻛﻪ آﻳﻴﻦ ﺳﺮﻛﺶ ﺑﮕﺬار‬‬‬ ‫ﻛﺎر ﺧﻮد ﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺎز ﮔﺬاری ﺣﺎﻓﻆ‬‬‬ ‫ﺳﻮم، ﺗﻮﺿﻴﺢ واﺿﺤﺎت و ﺑﻴﺎن و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﺮﻋﻲ، ﭼﻪ ﻧﻜﺘﺔ ﻣﻬﻢ‬‬‬ ‫8‌9‌1‌ / آﻳﻨﺔ ﻣﻴﺮاث، ﺷﻤﺎرة 9‌4‌‬‬‬ ‫ادﺑﻲ را در ﺑﺮ دارد، ﺗﺎ ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮد را ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ آن ﺑﺪاﻧﺪ؟ و ﻟﺰوم ﮔﻔﺘﻦ آن‬‬‬ ‫اﺛﺒﺎت ﭼﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد؟‬‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم اﻳﻦﻛـﻪ، ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮﻳﺢ دﻳـﻮان ﺣـﺎﻓﻆ، دﻳـﺪﮔﺎه و ﺧـﻂ ﻓﻜـﺮی او،‬‬‬ ‫ﺗﻘﻴﺪ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﺮﻋﻲ را ﻻزم ﻣـﻲداﻧـﺪ؛ اﻣـﺎ ﻋﺒـﺎدت زاﻫـﺪان ﻣﺘﺸـﺮع و‬‬‬ ‫رﻳ ـﺎ ﻛ ـﺎر را دﻳﮕ ـﺮ ﺑﺮﻧﻤ ـﻲﺗﺎﺑ ـﺪ، ﭼ ـﺮا ﻛ ـﻪ در ﺟﻬ ـﺎنﺑﻴﻨ ـﻲ او، آﻧﭽ ـﻪ اﻫﻤﻴ ـﺖ‬‬‬ ‫ــ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬‬‬‬‬‬‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮی دارد، رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻖاﻟﻨـﺎس اﺳـﺖ، ﻧـﻪ اﻧﺠـﺎم ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ ﺷـﺮﻋﻲ ﻛـﻪ ﻣﺒﺘﻨـﻲ‬‬‬ ‫ﺑﻪ رﻳﺎ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ:‬‬‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ ز ﻃﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ روی و رﻳﺎ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﻲ ﺧﻮر ﻛﻪ ﺻﺪ ﮔﻨﺎه ز اﻏﻴﺎر و در ﺣﺠﺎب‬‬‬‬‬ ‫ﺑﻪ آب دﻳﺪه و ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﻃﻬﺎرت ﻛﺮد‬ ‫ﺧﻮﺷﺎ ﻧﻤﺎز و ﻧﻴﺎز ﻛﺴﻲ ﻛﺰ ﺳﺮ درد‬‬‬‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻔﺘﻲ ﻋﺸﻘﺶ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻃﻬﺎرت ار ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﻛﻨﺪ ﻋﺎﺷﻖ‬‬‬‬‬ ‫ﻛﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺎ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﻣﺒﺎش در ﭘﻲ آزار و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﻦ‬‬‬‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﺑﺎﻻ، ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ او ﺑﺪ ﻧﻜﺮدن ﺑﻪ دﻳﮕﺮان را ﺑﺮ ﻓﺮض‬‬‬ ‫اﻳﺰد ﺳﺎﻟﻮسوار رﺟﺤﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﺎ ﻃﻨﺰی ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد، در ﻣﺼﺮاع دوم،‬‬‬ ‫ﺿﻤﻦ رد ﮔﻔﺘﺎر زاﻫﺪان ﻛﻪ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﺮﻋﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻳﺎ را ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ، ﺑﻪ‬‬‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺨﻦ آﻧﺎن را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ."