خلاصة:
ارتباطات میان انسانی معصومین (اعم از پیامبر اکرم و ائمه طاهرین^) با مخالفان خود، دربردارنده درس هایی گران بها در حوزه تربیت اخلاقی برای مربیان تربیت است؛ برخوردهایی که حتی در مواردی منجر به هدایت شخص مخالف و پیوستن او به جمع مومنان گشته است. این نوشتار، با بررسی رفتار عملی امام علی× در مواجهه با مخالفان از یک سو، و تحلیل سخنان و گفتار ایشان درباره چگونگی رفتار با مخالف از سوی دیگر، به استخراج مهم ترین اصول و روش های تربیتی در مواجهه با مخالف می پردازد.
The Prophet and Imam`s communications with their opponents include valuable educational and ethical points for educators to such an extent that in some cases the opponents have accepted Islam. This paper, studying Imam Ali`s (a) practical manner of meeting opponents in one hand and in other, analyzing his speeches in the field, has discovered his most effective educational principles and techniques.
ملخص الجهاز:
اصول و روش‌های تربیتی مواجهه با مخالفان در اخلاق ارتباطی امام علی× علی لطیفی 1 محمدحسین ظریفیان‌یگانه 2 چکیده واژگان کلیدی طرح مسئله مهم‌ترین مفروضات این پژوهش را می‌توان در دو نکته خلاصه نمود که یکی از آنها در ارتباط با رفتار امام و جایگاه وی در جامعه و دیگری مربوط به فهم کلمات و سخنان ایشان، یا اعمال و رفتار ایشان که برای ما در دانش‌آموخته سطح سه حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری رشته فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
(همان: 20) فرایند انجام پژوهش نیز بدین صورت بوده که پس از اتخاذ مفروضات، تبیین مفاهیم کلیدی و تعیین روش پژوهش، محدوده پژوهش (کلیه خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار نهج‌البلاغه) به‌دقت مورد مطالعه قرار گرفته و با توجه به دو روش ذکرشده، آن دسته از سخنان و رفتارهای امام× که در مواجهه با مخالفان بوده، تحلیل و بررسی شده‌اند و براساس ملاک تمایز بین اصول و روش‌های تربیتی (کلی بودن و ناظر بودن به ملاحظات عام رفتارهای تربیتی یا جزئی و عینی بودن و ناظر بودن به یک رفتار خاص)، اصول و روش‌های تربیتی از آنها استنباط شده است.
(همان: خ 206) اصل سوم: رعایت ادب، احترام و اصول اخلاق عمومی در رویارویی با مخالف اختلاف‌نظر با دیگران و حتی انحراف فکری و عملی آنان به هیچ وجه توجیه‌کننده زیر پا گذاشتن ادب و اخلاق در مواجهه با آنان نیست و این نکته در روایات متعددی (در منابع غیر از نهج‌البلاغه نیز) مورد تأکید قرار گرفته است.
(
, 
, 
)
