خلاصة:
کتاب جامع‌التواریخرشیدی مانند دیگر کتاب‌های تاریخی پیش و پس از عهد خود، آمیخته به هنر ادبی نویسندگی است. نشانه‌های بارز این هنر، وجود مبلغ بسیاری از بیت‌ها و فقره‌های تسجیع است که در جای‌جای متن این کتاب گنجانده شده است. در میان مقاله‌های نوشته‌شده در باره این تالیف، نوشته‌ای دیده نشد که اختصاصا به بررسی چگونگی وجه ادبی این کتاب بپردازد. مقوله‌هایی چون بررسی شیوه سبک ادبی نویسنده یا نویسندگان، استفاده از منابع ادبی موجود، میزان و معیار استفاده از تم‌های ادبی، برآورد و طبقه‌بندی بیت‌ها و نقل‌قول‌های مشهور، جایگاه بلاغت زبان کتاب و دیگر مقوله‌های ادبی در این متن، قابل بررسی و مقایسه با دیگر متنهای مشابه است. در این مقاله کوشش شده است به چند پرسش پاسخ داده شود: سبک نویسنده یا نویسندگان یا سبک اثر، از منظر سبک شخصی، دوره و ادبی، چگونه سبکی است؟ نویسنده یا نویسندگان، در حوزه بلاغت، برای تقویت کلام خویش از چه آثاری استفاده کرده‌اند و شیوه استفاده چگونه بوده است؟ شیوه و سبک ادبی کتاب جامع‌التواریخ، چه تفاوتی با شیوه و سبک ادبی دیگر متنهای تاریخی پیش و پس از خود دارد؟
Jāme'-al-Tavārikh-e Rashidi, like other history books preceding and following it, is imbued with writing literary skills. The salient indications of this characteristic are the presence of a huge number of verses and rhymed expressions (tasji') throughout the book. Amongst the articles written about Jāme' not a single article can be found that is specifically devoted to the literary aspects of it. Areas such as the literary style of the writer(s), use of literary sources, criteria of utilizing literary themes, the estimation and classification of verses and well known quotations, the place of rhetoric and other literary areas in this historical text merit examination and comparison with similar texts.
In this article, efforts have been made to provide answers to a number of questions: what kind of style is that of the writer or writers as individuals, and with respect to their period? What are the sources they have made use of in order to strengthen their speech rhetorically, and what has been the method of such use? What is the literary style of Jāme'-al-Tavārikh? How does it differ from the literary mode of other historical texts before and after it?
ملخص الجهاز:
"در این مقاله کوشش شده است به چند پرسش پاسخ داده شود:سبک نویسنده یا نویسندگان یا سبک اثر،از منظر سبک شخصی،دوره و ادبی،چگونگی سبکی است؟IB} (*)دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه بوعلی سینای همدان {IBنویسنده یا نویسندگان،در حوزۀ بلاغت،برای تقویت کلام خویش از چه آثاری استفاده کرده‌اند و شیوۀ استفاده چگونه بوده است؟شیوه و سبک ادبی کتاب جامع التواریخ،چه تفاوتی با شیوه و سبک ادبی دیگر متنهای تاریخی پیش و پس از خود دارد؟IB} واژه‌های کلیدی: {VKسبک،جامع التواریخ،رشید الدین،وصاف،جهانگشاVK} مقدمه جامع التواریخ رشید الدین فضل الله همدانی،از شمار آن تألیفاتی است که به سببهایی مورد توجه خاورشناسان غرب و شرق قرار گرفته است.
به عنوان مثال،داستان یاسا و یوسون مغول در سنت در آب ننشستن و حرام دانستن این کار و برخورد قاآن و جغتای با مسلمانی که در آب غسل می‌کرده(همان،ج 1،ص 488)،داستان پهلوان پیلۀ همدانی که در جهانگشا نیز به گونه‌ای مشابه روایت شده(همان،ج 1،ص 499)،داستان چنگ یافتن مغول به بغداد و دست یافتن به خلیفه و حوض پر از زر او و هفتصد زن و سریتش و یکهزار خادم آن‌چنانی(همان،ج 2،ص 713)،بیان شگفتی صنعتی که امروز به نام اسکی روی برف از آن یاد می‌کنیم و از لوازم و احتیاجات زندگی مغولان بوده است(همان،ج 1،ص 84)،داستان دل‌انگیز و حماسی تیمور ملک و دفاع او از قلعۀ خجند(همان:358)،داستان عبور جلال الدین از رود سند که یاد شد،حکایت زادن چنگیز در ماه تونقوزئیل (خوک)و مرگ او در همین ماه سال و اینکه از درختی خوشش آمده بود و خواسته بود زیر آن درخت به خاکش بسپارند و گفته شده که این درخت در میان انبوه جنگل ناپدید مانده و کسی از مرگ جایش آگاهی ندارد(همان،ج 1، ص 387)،حکایت چگونگی رفتار حکومت با شرابخواران(رشید الدین فضل الله، تاریخ عغازان‌خان،ص 326)،حکایت زنان فاحشه که همواره در کنار مسجد و خانقاهها نشانده می‌شدند(همان،ص 364)،و حکایتهای دیگر."
(
, 
, 
)
