خلاصة:
یکی از مسائل مهمی که در عرصههای گوناگون عملی و علمی، اعم از آموزشی و پژوهشی مطرح است، ارزیابی عملکردها، بهخصوص ارزیابی پژوهشی محققان و پژوهشگران است. بسا در ارزشگذاری یک اثر ـ هرچند در مقیاس یک امتیاز ـ محقق یا استادی از دریافت جایزهای نفیس محروم و محقق دیگری بیجهت لایق و شایسته جایزه معرفی میشود یا استادی از رسیدن به رتبه ممتازی و نمونه شدن بازداشته و دیگری بهجای وی گزینش میشود. میتوان بر اساس آموزههای قرآن کریم به اصولی دست یافت که برای ارزیابی اصول اخلاقی قابلتوجهی را ارائه میدهد.
Evaluating performances, particularly that of researchers, has been considered as one of the most important problems in the fields of education and research. In many cases, even one score in evaluating a work would lead to getting or missing a prize unjustly. There can be found some Quranic teachings in the field to solve the problem. Paying attention to personal rights of those being criticized, moderation and justice, human nobleness, mind purification, honesty and righteousness, ethical and sceintifical growth.
ملخص الجهاز:
در همین راستا، یکی از برنامههای مورد توجه قرآن کریم این است که درباره ارزیابی تلاشهای انسانی نیز مدلی ارائه میکند که علم و عمل به آن میتواند در تحقق بخشی از عدالت مؤثر باشد.
اول: آیات نهیکننده از بخس در اشیا آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که بر نفی تطفیف، ضرورت رعایت حقوق افراد در خرید و فروش و بهخصوص کامل بودن پیمانه و درست بودن ترازو تأکید دارد؛ برخی از این آیات به ترتیب نزول عبارتند از: 1.
ملاحظات تفسیری آیات در آیه نخست در کنار امر به عبادت خدا که با تعبیر «یا قوم اعبدوا الله» آمده است، به کامل بودن پیمانه و وزن سفارش شده است: «فأوفوا الکیل والمیزان».
3. توانمندی مدیریتی در عرصههای مختلف اداری نتیجه قرآن کریم هدف نزول خود را هدایت انسان معرفی میکند و در این مجال به تبیین همهجانبه امور مورد نیاز بهخصوص بعد اخلاق پرداخته است؛ مسئله مهمی که در تمامی امور زندگی بشر ازجمله در موضوع ارزیابی تلاشهای انسانی جاری و ساری است.
بهنظر ما قرآن در رعایت حقوق انسان و لزوم عدالت نسبت به وی نهتنها در زمینه کمفروشی، زیادهگیری و کمدهی توصیه و سفارش دارد، در عرصه ارزشگذاری و قیمتگذاری نیز ایده و اندیشه دارد و در قالب آیات نورانی خود ازجمله «لاتبخسوا الناس أشیاءهم» که درپی «فأوفوا الکیل و المیزان» آمده است، به این حقیقت اشاره کرده است.
افزون بر اینکه براساس اصول و مبانی اخلاق قرآنی نیز این مسئله قابل برداشت است که قرآن اهتمام خاصی به رعایت فضائل اخلاقی همچون قسط و عدالت در زمینه ارزیابی تلاش، کار، آثار و کالای معنوی انسانی دارد.