خلاصة:
هدف ازین نوشته مروری بر چگونگی، شکل گیری، عملکرد و سرنوشت میدان ایرانی است که به علت از هم گسیختگی فضایی موجود در کالبد و عملکردش، و نیز هرج و مرج جاری در تجسم هویت این عنصر شهری در عرصه طراحی و شکل بخشی، در اینجا به عنوان فضایی تعریف نشده موسوم گردیده است. اینک روند رسیدن به نقطه کنونی چگونه بوده، چه عواملی در آن دخیل بوده اند و اینکه چه راه برون رفتی ازین آشفتگی حاضر می تواند وجود داشته باشد، نکاتی هستند که در دنباله این نوشته خواهد آمد. این مقاله باغ رویکردی تحلیلی، تفسیری سیر تحول اینگونه فضاهای تعریف نشده شهرهای ایرانی را دنبال می کند. نتیجه محتمل این بحث توجه دادن خواننده به گذار شهرهای ایران، بویژه تهران، از دوران تازه ای از تجدد فضایی است که نیازمند برخوردی نوین و چاره جویانه به نگهداری از میراث قدیم و طراحی هوشمندانه برای فضاهای نوین شهری، است.
ملخص الجهاز:
میدان؛ فضاهای تعریف نشده شهرهای ایرانی چکیده هدف ازین نوشته مروری بر چگونگی، شکلگیری، عملکرد و سرنوشت میدان ایرانی است که به علت از هم گسیختگی فضایی موجود در کالبد و عملکردش، و نیز هرج و مرج جاری در تجسم هویت این عنصر شهری در عرصه طراحی و شکل بخشی، در اینجا به عنوان فضایی تعریف نشده موسوم گردیده است.
معیارهای اولیه برای طراحی چنین فضایی نیز پیش نیازهایی بوده که از سوی عملکردهای مذهبی، اقتصادی، سیاسی و تفریحی مطرح بوده و چگونگی شکل گیری میدان- بازار سنتی را دیکته میکرده است.
در دولت- شهرهای یونانی، که بنیاد تجاری نیرومندی داشتند، با پیدایش آگورا عملکرد اینگونه فضاهای مرکزی انسجام بیشتری یافت و این فضای باز شهری به یگانه مرکز داد و ستد کالاهای روزمره و نیز محلی برای برگزاری اجتماعات مختلف اهالی شهر تبدیل شد.
گرد آمدن این اجزا، جا افتادن مفاهیم طراحی و عملکردهای مختلف به تدریج صورت سنتی مطلوب برای ساخت و تزیین میدان را به خود گرفت و در طرح میادین شهرهای ایتالیایی و دیگر شهرهای اروپایی تا قرون وسطی، تکرار و تثبیت گردید.
در این فضای باز روستاییان و شهرنشینان اجتماع کرده و تولیدات خود را مبادله میکردهاند (بازار)؛ ارتباط با اماکن مذهبی ممکن میشده (عبادت)؛ و اقتدار و موجودیت حکومت نیز از طریق بر پایی معابد، قصرها و دیگر سمبولهای وابسته به هیئت حاکمه به نمایش گذاشته میشده است (حضور سیاسی) (Porada,1970).
در اینجا خلق یک میدان مدرن بیش از آنکه تلاشی برای حفظ ارتباط با مفهوم طراحی بازار- میدان سنتی، فوروم و آگورا، باشد محصول برقراری ارتباط نوین بین حکومت و جامعه (روابط مدنی)، ملاحضات کاربری های نظامی و نیاز به کنترل نقاط عمده شهری با توپ و تفنگ (امنیت) بوده است.