خلاصة:
ناپدیدی اجباری یا ناخواسته، پدیدهای با محتوای بسیار دقیق، پیچیده و نسبتا جدید است. این پدیده فرایندی پیشرفته و در هم تنیده از چندین نقض جدی حقوق بشر است مانند حق منع شکنجه، حق آزادی و امنیت فردی، حق شناخته شدن بهعنوان یک فرد در برابر قانون، حق دادرسی عادلانه، حق حیات، حق حمایت از زندگی خانوادگی، حق دانستن حقیقت، و حق بر خورد انسانی با فرد در زمان بازداشت. جرمی مرکب و مستمر که در عرصه مخاطمات مسلحانهی بینالمللی، درگیریهای داخلی و وضعیت عادی قابلیت ارتکاب دارد و قربانیان مختلف و مرتکبان متعدد دارد، اثبات آن دشوار است و مجازات عاملان و جبران موثر خسارات قربانیان به لحاظ احتمال دخیل بودن مسئولان دولتی در ارتکاب آن، با مشکل مواجه است. کمیسیون مریکایی حقوق بشر و کمیسیون حقوق بشر ملل متحد، اولین نهادهای بینالمللی بودند که به بررسی این پدیده پرداختند. در سال 1980 کمیسیون حقوق بشر به تشکیل گروه کاری پنج نفره در مورد ناپدیدشدگان اجباری یا ناخواسته مبادرت نمود که اولین و مهمترین سازوکار ملل متحد در این خصوص است. در سال1992 اعلامیهی ملل متحد در مورد حمایتاز همهی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تصویب شد. اولین سند لازم الاجرا در مقابله با این جرم، کنوانسیون آمریکایی در مورد ناپدیدی اجباری است که در سال1994 به تصویب دولتهای آمریکایی (OAS) رسید. در ژانویهی1998 اساسنامهی دیوان کیفری بینالمللی به تصویب رسید و این جرم را به صراحت جنایتی علیه بشریت معرفی کرد. در آگوست همین سال، پیشنویس کنوانسیون بینالمللی حمایت از همهی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تقدیمکمیسیون حقوق بشر گردید و در سال206 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد. این مقاله بهبررسی مفهوم این جرم در اسناد بینالمللی میپردازد.
ملخص الجهاز:
"در آگوست همینسال، پیشنویس کنوانسیون بینالمللی حمایت از همهی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تقدیم کمیسیون حقوق بشر گردید و در سال 2006 در مجمععمومی سازمان ملل متحد تصویبشد.
اساسنامهی دیوان بینالمللی کیفری، که در ژوییهی 1998 و در کنفرانس دیپلماتیک نمایندگان تامالاختیار ملل متحد بهتصویبرسید و با الحاق بیش از 60 کشور بهآن، از اول جولای سال 2002 لازمالاجراگشت، اولین سند لازمالاجرای جهانی است که در مادهی 7 خود بهصراحت جرم ناپدیدی اجباری را جنایتی علیه بشریت تعریفکردهاست.
15 General Comment of the Working Group on article 4 the Declaration کمیسیون فرعی، برمبنای پیشنویس خود در آگوست 1998، پیشنویس کنوانسیون بینالمللی حمایت از کلیهی افراد در برابر ناپدیدی اجباری را تهیهنمود و از دبیرخانه خواست که اینطرح را بین دولتها، سازمانهای بینالمللی، و نهادهای غیردولتی توزیع کند و از آنها بخواهدتا نظرات و پیشنهادهای خود را درخصوص پیشنویس تهیهشده ارائهدهند (E/CN.
در نشست گروه کاری نامحدود برای تهیهی طرح سند حقوقی الزامآور در حمایت از کلیهی افراد (که از 6 تا 17 ژانویهی سال 2003 برگزارشد)، نمایندگان حاضر توافقکردند که ناپدیدی اجباری باید شامل حداقل سهعنصر باشد: محرومیت از آزادی بههر شکل ممکن؛ امتناع از آگاهیدادن درخصوص محرومیت فرد از آزادی؛ محرومکردن و خارجساختن فرد ناپدیدشده از حمایتهای قانونی و حقوق شناختهشدهی بینالمللی.
در 20 دسامبر سال 2006، کنوانسیون بینالمللی حمایت از کلیهی افراد در برابر ناپدیدی اجباری 1 طی قطعنامهی مصوب مجمععمومی سازمان ملل متحد (A/RES/61/177)، در 16 International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance 54 ماده تصویبشد."