خلاصة:
چالش میان علویان و عباسیان در تحولات قرن دوم هجری موضوع شناخته شده ای است، اما یکی از مهمترین نمادهای این چالش در جریان مقابله منصور و محمد بن عبدالله؛ یعنی ابعاد مختلف دستگیری حسنیان در زندان هاشمیه، نیازمند بررسی های دقیقتری است. این مقاله بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با واکاوی روایات، ابتدا به چرایی زندانی شدن حسنیان پرداخته، سپس با توجه به اختلافی که در تعداد و مصادیق حسنیان محبوس شده وجود دارد، با بازکاوی این موضوع، گزارشی دقیقتر از حسنیان زندانی شده ارائه دهد.
نتایج این بررسی نشان می دهد که ناامیدی منصور از دستیابی به محمد و ابراهیم، فرزندان عبدالله محض و نومیدی از بیعت این دو تن، خلیفه عباسی را وادار به نوعی گروگان گیری کرد تا ضمن وارد ساختن فشار روانی اقدامی هیجانی و بی برنامه را بر آنان تحمیل کند. این اقدام همچنین حذف حامیان اصلی حرکت محمد را به دنبال داشت، به طوری که نه تن از زندانیان در دوران حبس جان باختند.
The power struggle between Allavid and Abbasid is a well-known subject when studying the transition after of the second century. It is argued here that one of the most important symbols of this challenge in comparison of Mansur and Muhammad Ibn Abdollah, that is different dimensions of capturing of Hassanid in Hashemie`s prison needs more scholarly attention.
The purpose of this article is to study the reasons of imprisoning of Hassanid with an analytic-descriptive approach and reviewing the narratives. It aims to present a more exact report of imprisoned Hassanids with a focus on the difference between their numbers and names.
This study aims to show that Mansur`s disappointment of finding of Muhammad and Ibrahim, sons of Abdollah Mahz, and disappointment of their allegiance, obliged him to take them as hostages so as to impose on them an emotional and unplanned action while applying emotional pressure. This action ended in the removing of the main protectors of Muhammad`s action and caused the death of nine of prisoners in the period of imprisonment.
Hassanid Sadst, Abbasid Mansur, Abd ollah Mahz, Muhammad Ibn Abdallah, Shiite movements
ملخص الجهاز:
در بسیاری از منابع، به طور پراکنده و در بین روایات مختلف به اسامی این زندانیان، نحوة دستگیر شدن و انتقال آنان به کوفه و شرایط سخت زندان هاشمیه اشاره شده است، اما به دلیل عدم شناخت دقیق این افراد، مشابهت های نامی، مرگ عدهای از ایشان در زندان و مشخص نبودن زمان مرگ عدهای دیگر، نه تنها پژوهشی مستند در خصوص شناسایی هویت واقعی زندانیان قصر ابن هبیره و سرانجام آنان صورت نگرفته است، بلکه به چرایی این اقدام منصور عباسی نیز توجه نشده است.
با مراجعه به کتب انساب و تراجم و نیز بررسی برخی از متون تاریخی، میتوان ملاحظه کرد که در میان منابع دست اول بررسی شده، نام «داوود بن حسن مثنی» در شمار افراد دستگیر شده نیست، اما در دو کتاب «فصولالفخریه» (ابن عنبه،1347 :131) و «سر سلسلة علویه» (بخاری،1962: 7 )، به تعلیم دعایی توسط جعفر بن محمد(ع) به مادر داوود (که به دعای «ام داوود» مشهور گردید) برای آزادی او اشاره شده و نام او جزو آزادشدگان زندان هاشمیه آمدهاست.