خلاصة:
تاثیر موسیقی بر اخلاق انسان با توجه به قدمت تاریخی کاربرد اخلاقی و تربیتی آن، امری انکارناپذیر است. دیدگاه اخلاق غیردینی با استقبال از موسیقی، از آن به عنوان ابزاری برای تربیت روح و کسب خصال خوب انسانی بهره گرفته است. البته در این دیدگاه، جایی برای موسیقی های غیرمعتدل و معارض با خصال اخلاقی و انسانی وجود ندارد و تنها به آن نوع از موسیقی توجه شده که از نظر فرم و محتوا در جهت اعتدال و ارزش های اخلاقی قرار داشته است. گرچه به لحاظ منطقی، نسبت بین موسیقی و غنا عموم و خصوص مطلق است، در دیدگاه اخلاق اسلامی، حساسیت های شدید در باب غنا جایگاه موسیقی های ارزشی را نیز متزلزل کرده است. این مقاله درصدد بررسی کیفیت تاثیرگذاری موسیقی بر خلقیات نفسانی انسان و تبیین جایگاه ابزاری موسیقی در کسب اوصاف اخلاقی انسان در دانش اخلاق است.
According to the moral and educational ancient history ofmusic, its influence on human morality is inevitable. Receiving the music, the viewpoint of non religious morality has taken its advantage as an instrument for training the soul and acquiring good human characteristics. However, it should be mentioned that in this viewpoint there is no place for immoderate music and the music opposed-to-human and moral characteristics and only that kind of music is considered which is in line with moderation and moral values regarding its form and content. Although the relation between music and ghina is logically general and pure particular, in Islamic moral viewpoint, the serious sensitivities which have been existed about ghina, have also stained the domain of valid music. This paper aims at analyzing the quality of influence of music on human sensual mood as well as elucidating the instrumental position of music in acquiring human moral features in morality knowledge.
ملخص الجهاز:
اکنون با توجه به مطالبی که بیان شد، باید ببینیم آیا موسیقی این قابلیت را دارد که در رسوخ ملکات نفسانی در نفس انسان نقشی ایفا کند یا خیر؟ ج) اثبات نقش موسیقی در کسب رذائل و فضائل اخلاقی در آثار حکما و نیز علمای اخلاق، ویژگی‌ها و اوصاف اخلاقی انسان به دو عامل ارتباط داده شده است: یکی طبع و مزاج 2 و دیگری تکرار اعمال.
تکرار اعمال متأثر از موسیقی دومین و البته مهم‌ترین عامل شکل‌گیری ملکات اخلاقی ـ اعم از فضائل و رذائل ـ در نفس انسان، «تکرار اعمال» اوست؛ این عامل نیز مشترک بین دیدگاه اخلاقی دینی و غیردینی است؛ اما علمای اخلاق اسلامی، این عامل را مقدم بر عامل قبلی دانسته‌اند.
ه) مبنای اخلاق اسلامی در استفاده ابزاری از موسیقی برای اتصاف نفس به فضائل اخلاقی از دیدگاه اخلاق اسلامی، این موضوع به‌کلی متفاوت است و جایگاه موسیقی در سلوک اخلاقی مخدوش و متزلزل است؛ زیرا: اولا، اصول اولیه اخلاقی در اخلاق اسلامی و نیز طریق متخلق شدن به اخلاق الهی با توجه به محتوای برگرفته از منبع وحی تعیین می‌شود.
از آنجا که هم اصول و هم سلوک اخلاقی در اخلاق اسلامی برگرفته از منابع وحی و فعل و تقریر معصومین^ است و در هیچ‌یک از این آثار نمی‌توان به تصریح، تلویح یا کنایه، نقش ابزاری موسیقی در کسب فضائل اخلاقی را اثبات نمود، موسیقی‌های معتدل در نظر علمای اخلاق اسلامی حتی با فرض قبول آثار مثبتی که می‌توان برای آنها بیان نمود، اگر مبغوضیتی هم نداشته باشند، دارای چندان مطلوبیتی نیز در سلوک اخلاقی نیستند.
(
, 
, 
)
