خلاصة:
یکی از موضوعاتی که در حقوق بینالملل دریایی مورد مناقشه بین کشورهای ساحلی و کشورهای پیشرفته است، تحقیقات علمی در مناطق دریایی بالاخص در منطقه انحصاری اقتصادی میباشد. از یک سو کشورهای ساحلی به خوبی میدانند آنها نخواهند توانست بهطور کامل از منابع این منطقه بهرهمند شوند، مگر این که تحقیقات مربوط به آبهای منطقه انحصاری اقتصادی را تحت نظارت داشته باشند .لذا آنها سنتا طرفدار رژیم رضایت مطلق بودهاند. از سوی دیگر، کشورهای پیشرفته به خوبی واقفند که انجام تحقیقات علمی تاثیرات به سزایی در پیشرفت صنعتی ایشان میتواند داشته باشد، لذا همیشه سعی در گسترش آزادی دریانوردی در حوزه تحقیقات علمی دریایی در منطقه انحصاری اقتصادی داشتند. این مهم به هنگام تدوین مقررات مربوط به کنوانسیون 1982حقوق دریاها نیز مورد دقت کشورهای شرکتکننده اعم از کشورهای ساحلی و کشورهای پیشرفته قرار داشت. بنابراین، هریک از ایشان تلاش نمود با مدنظر قرار دادن منافع ملی خویش، در تدوین مقررات کنوانسیون 1982حقوق دریاها نقش بهسزایی داشته باشد. در نتیجه، مقررات این کنوانسیون که شامل تاسیس یک نظام قانونی جامع برای اقیانوسها و دریاها است، مقررات خاصی را نیز جهت انجام تحقیقات علمی دریایی در مناطق دریایی بهویژه منطقه انحصاری اقتصادی پیشبینی نموده است. این مقاله به بررسی قواعد و اصول موضوعه کنوانسیون 1982 در زمینه تحقیقات علمی دریایی و تحولات آن میپردازد.
One source of conflict between littoral states and developed countries in the framework of international law is the scientific research in maritime zones and in particular exclusive economic zone. The littoral states are well aware of the fact that they will not be able to utilize the resources of this zone unless they control the scientific research in these areas as well. Therefore, they were pro absolute-satisfaction regime while developed countries were supporting the freedom of shipping and scientific research in exclusive economic zone. This was extensively debated during negotiations for codification of 1982 Convention on the Law of the Sea. Each of the parties was trying to have a role in writing the rules of this convention to meet their own interests. Therefore, this convention enshrined special rules for scientific research in maritime zones, including the exclusive economic zone. This article reviews those rules and principles and the course of its evolution
ملخص الجهاز:
"بند سوم ماده 254 کنوانسیون 1982 حقوق دریاها:به کشورهای همسایه محصور در خشکی و محروم جغرافیایی مذکور در بالا،به تقاضای آنها،این فرصت داده خواهد شد که هر موقع میسر باشد،در پروژه تحقیقات علمی دریایی پیشنهاد شده از طریق متخصصین صلاحیتدار انتخاب شده توسط آنها و اعتراض نشده به وسیله کشور ساحلی،مطابق با شرایطی که برای پروژه در انطباق با مقررات این کنوانسیون بین کشور ساحلی مربوطه و کشور یا سازمان بینالمللی صلاحیتدار مجری تحقیقات علمی دریایی توافق شده،مشارکت نمایند.
بند 3 ماده 246 کنوانسیون 1982:کشورهای ساحلی،در شرایط و اوضاع و احوال عادی،رضایت خود برای پروژههای تحقیقات علمی دریایی به وسیله کشورهای دیگر یا سازمانهای بینالمللی صلاحیتدار در منطقه انحصاری اقتصادی یا فلات قاره آنها که مطابق با این کنوانسیون منحصرا برای اهداف صلحآمیز و به منظور افزایش دانش علمی محیطزیست دریا به نفع تمام بشریت انجام میشوند،را اعطا میکنند.
البته هر چند کنوانسیون تفکیکی بین این دو نوع تحقیق قائل نمیگردد و کلیه تحقیقات را از هر نوعی که باشد منوط به رضایت کشور ساحلی نموده است لکن در مورد تحقیقات بنیادی رضایت دولت ساحلی معمولا در صورت وجود اوضاع و احوال عادی،2انطباق با مقررات کنوانسیون،صلحجویانه بودن و افزایش دانش علمی محیط دریایی که به نفع کل بشریت باشد باید داده شود Dux,) (2010:159 و کشورهای ساحلی به موجب بند سوم ماده 246 کنوانسیون 1982 (1)."