خلاصة:
بررسی تطبیقی جغرافیای تاریخی مکانهای مذکور در قرآن و عهد عتیق، از برخی ابهامات تاریخی و تفسیری پرده برمیدارد.قرآن به جغرافیای تاریخی کشور مصر، ازجمله حاصلخیزی، ذخایر، مفاخر تاریخ ادیان مصر، طبقهبندی حکام و پادشاهان مصر، شکرگزاری حضرت یوسف برای سکونت در مصر و... اشاره کرده است.قرآن کریم در سرگذشت افکندن موسای نوزاد در رود نیل، مباهات فرعون به حکومت مصر و مدیریت شاخههای منشعب شده از آن، به رود نیل (واقع در مصر) اشاره کرده است.واژة مصر پنچبار در قرآن ذکر شده که دو مورد اشاره به سرزمینی است که یوسف از کنعان به آنجا سفر کرد و سه مورد دیگر همان سرزمین را ذکر میکند و اشاره دارد که حضرت موسی و قوم او به امر خداوند از آن به سوی ارض مقدس مهاجرت نمودند.
ملخص الجهاز:
"169 بسیاری از دانشمندان و مفسران ازجمله سید مرتضی، اینگونه پاسخ میدهند که گرچه عقاب کردن نقمت است، یادآوری و توصیفش و بیم دادن آن، از بزرگترین الطاف و نعمتهای الهی بر مکلف است؛ زیرا او را از گناه کردن باز میدارد که عذاب الهی را در پی دارد و بر انجام دادن نیکی برمیانگیزد که سبب پاداش عظیم اخروی است؛ پس خداوند متعال بعد از ذکر جهنم و عذاب آن با تکرار «فبأی آلاء ربکما تکذبان» به نعمتی که توصیف کرده و انذاری که داده است، اشاره میکند.
نمونة سوم: سورة شعراء «إن فی ذلک لآیة وما کان أکثرهم مؤمنین( وإن ربک لهو العزیز الرحیم» این دو آیه ـکه آیة نخست آن در دو مورد، بخشی از آیه است ـ هشت بار در سورة «شعراء» تکرار شده و به ترتیب پس از موارد ذیل آمده است: ایمان نیاوردن قوم پیامبر و پس از ارجاع آنان به آیات آفاقی(آیات 1ـ8)، پس از داستان موسی که سرانجام آن نجات او و یارانش و هلاکت دشمنانش بود(آیات10ـ66)، پس از داستان ابراهیم و قومش و اشاره به روز قیامت و به دوزخ درآمدن گمراهان(آیات 69ـ102)،پس از داستان قوم نوح و نجات او و یارانش و غرق شدن دیگران(آیات 105ـ120)، پس ازسرگذشت تکذیب قوم عاد و توصیههای پیامبرشان هود به آنان و سرانجام، هلاکتشان(آیات123ـ139)، سرگذشت تکذیب قوم ثمود و توصیههای صالح به آنان و هلاکتشان(آیات141ـ158).
194 با سیری در مقطعهای یاد شده از سورة قمر در مییابیم که چهار مقطعی که بیان کنندة داستانهای قوم نوح، عاد، ثمود و قوم لوط است، از یک قالب ویژه پیروی میکند که با عبارت «کذبت» آغاز میشود و به آیة تیسیر قرآن پایان مییابد و این تکرار در هر داستان متناسب با فضای داخلی آن، چهرة جدیدی به خود میگیرد."