Abstract:
خاورمیانه از جایگاه و اهمیت ویژه ای در نظام جهانی برخوردار است. تحولات اخیر (جنبش های مردمی ـ دینی) در این منطقه ژئوراهبردی، تاثیر شگرفی در معادلات نظام جهانی، به ویژه منطقه ای داشته است. متاثر از تحولات اخیر، جایگاه راهبردی امریکا به عنوان هژمون با منافع ملی در گستره جهانی و جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت منطقه ای، دچار تغییر و تحولات زیادی شده است. این پژوهش به دنبال بررسی و تجزیه و تحلیل تاثیر این تحولات در وزن و جایگاه راهبردی ایران و امریکا به عنوان دو رقیب راهبردی در خاورمیانه است. یافته های این پژوهش بر این مبناست که تحولات اخیر در راستای شکل گیری حکومت هایی مردمی ـ دینی با محوریت اسلام در جریان است. با توجه به ماهیت مردمی ـ اسلامی این انقلاب ها، جایگاه و وزن راهبردی ایران در منطقه (با توجه به اهداف و ماهیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران) رو به فزونی است و در نتیجه، قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه تقویت خواهد شد؛ در مقابل، جایگاه و وزن راهبردی امریکا در منطقه در حال نزول است که در نتیجه آن، روند هژمونی گرایی امریکا در منطقه افول پیدا خواهد کرد.
Machine summary:
بعد از وقوع انقلاب اسلامی ، جمهوری اسلامی ایران نیز راهبرد خاصی را در منطقه دنبال کرده است که بر اساس شکل گیری خاورمیانه ای جدید بر محور استقلال همه جانبه کشورهای منطقه و در نتیجه ، کاهش نفوذ قدرت های بزرگ از جمله امریکا در منطقه است .
تحولات اخیر چگونه بر شکل گیری معادلات جدید و وزن و جایگاه راهبردی آینده دو کشور امریکا و ایران در منطقه تأثیرگذار خواهد بود؟ برای پاسخگویی به سؤال های مطرح شده ، این پژوهش در پی بررسی این فرضیه است : به موازات جهت گیری تحولات اخیر منطقه به سوی شکل گیری حکومت هایی بر ٢٠ مبنای مردمیـ دینی ، از نفوذ ایالات متحده به عنوان قدرت هژمون در منطقه کاسته خواهد شد و نقش جمهوری اسلامی ایران در جایگاه کشوری که راهبرد کلان آن بر محور خاورمیانه ای عاری از نفوذ قدرت های بزرگ است ، افزایش خواهد یافت .
جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری راهبردی نه براساس هژمون گرایی و قدرت طلبی مادی و استعماری ، بلکه به عنوان یک کشور مسلمان و براساس پیشرفت های موجود در زمینه های مختلف بعد از انقلاب اسلامی به یک قدرت فرامنطقه ای تبدیل شده و این عامل به طور حتم ، نظام نابرابر و ناعادلانه بین المللی و هم چنین قدرت های هژمون آن را به چالش کشیده است .
الف ) تأثیر انقلاب های اخیر بر وزن و روند راهبردی امریکا در خاورمیانه با بررسی روند و جهت گیری انقلاب های مردمی در خاورمیانه می توان به این نتیجه رسید که هژمونی همه جانبه ایالات متحده در خاورمیانه از سه بعد سیاسیـ ایدئولوژیک ، امنیتیـ نظامی و اقتصادی با چالش مواجه شده است .