Abstract:
قانون علیت بیانگر نظام حاکم بر آفرینش ، روابـط پدیـدها و دسـتگاه شـناخت اسـت و برای آن نمی توان مبدا تاریخی تعیین کرد. این قانون در قرآن پذیرفته شده است . آیات ناظر به علیت را می توان در سه قلمرو تاثیر اسباب متافیزیکی ، تاثیر و تاثر اسباب طبیعی و تاثیر و تاثر انسان در نظام هستی دسته بندی کرد. در برخی آیات مسئله علیت با تعبیـر خلقت و در برخی دیگر با تعبیر سبب تصدیق شـده اسـت . در متـون روایـی نیـز مسـئله علیت ، با تعابیر خالقیت ، سببیت و دلالت تصدیق شده است . واژة معلول به طور صـریح در کلام امیرمومنانع آمده است : «کل قائم فی سـواه معلـول». بـه عقیـدة نگارنـده ایـن کلام علاوه بر تصریح اصل علیـت ، مـلاک و منـاط نیازمنـدی اشـیا بـه علـت را قیـام و وابستگی به غیر معرفی می کند، نه حدوث و امکان . تفسیر خاص از مسئلة خلق از عـدم توسط امامان شیعه وارد ادبیات کلامی و فلسفی شده و اندیشة متفکرانی همانند کنـدی را تحت تاثیر قرار داده است .
Machine summary:
"بار دیگر لازم است براین نکته تأکید شود که الزاما ضرورت نـدارد در ایـن ارتبـاط نظام علی و معلولی به صورت علت تامه برقرار باشد، بلکه همین قدر که باران مـثلا در نظام علی و معلولی نقش جزءالعلة را داشته باشد، در اثبات این مسئله کـه نظـام علـی و * «إن الله لایغیرمابقوم حتی یغیروا مابأنفسهم » (رعد: ١١).
بدین ترتیب با ملاحظه آیات یادشده و دیگرآیات ، می توان دریافت که مفاد قانون علیت در قرآن پذیرفته شده است و برای اثبات این مسئله در قـرآن نـه تنهـا نیـازی بـه یـافتن اصطلاحات خاصی مانند علت ، معلول ، علیت ، ضرورت علی و معلولی ، سنخیت علـت و معلول و ...
به باور علامه طباطبایی قرآن در دو آیه ٥٦ سورة هود و ٦٢ سورة مؤمن به ضمیمه آیات دیگر قانون علیت میان موجودات را تصدیق می کند و در نتیجـه نظـام وجـود در موجودات مادی ، چه با جریان عادی موجود شوند و چه با معجزه ، بـر صـراط مسـتقیم است و در طرز کار آن علل ، اختلافی نیست و همه بر یک نظام واحدند و آن اینکه «هر ** حادثی معلول علت متقدم است » (طباطبایی ، ١٤١٧ق ، ج١، ص٧٨).
آنان معتقدنـد اگـر قاعـدة «الشی ء ما لم یجب لم یوجد» پذیرفته شود و رابطه بین خداوند و ماسوی الله رابطة علی و معلولی باشد، در آن صورت بین علـت و معلـول ضـرورت و وجـوب حـاکم شـده ، تخلف معلول از علت محال خواهد بود و این مسئله ، مساوی اسـت بـا نفـی اختیـار از واجب الوجود و فاعل موجب بودن خداوند."