Abstract:
استان خراسان در شمال شرق کشور به علت واقع شدن در منطقه خشک ونیمه خشک ، مجاورت با کویرهای نمک ومرکزی در سمت غرب ، مجاورت با مناطق پست افغانستان وبادهای 120 روزه سیستان در سمت جنوب وجنوب شرق از یک طرف و استقرار نامناسب جمعیت و فعالیت و بهره برداری نامناسب از منابع منطقه ، دچار محدودیت شدید منابع آب شده است. پایین بودن میزان بارندگی وتوزیع نامناسب زمانی ومکانی، بالا بودن درجه تبخیر وتعرق وجدا افتادگی طبیعی و پراکندگی شدید نقاط سکونتگاهی و ناپایداری اقتصادی در نواحی روستایی را بدنبال داشته است. در این استان مکان گزینی جمعیت و فعالیت بر اساس قابلیتها و محدودیتهای آب صورت نگرفته است در نتیجه ساختار فضایی استان تحت تاثیر عوامل محیط طبیعی ، سیاست گذاریهای استقرار جمعیت و فعالیت و زیر ساختهای تولیدی است. این وضعیت موجب بروز عدم تعادل بین ظرفیت منابع و میزان بهره برداری از آن شده و تخریب منابع پایه توسعه را به دنبال داشته است. در این مقاله سعی شده تا ابتدا تصویری از وضع موجود ساختار فضایی استان و چگونگی پراکندگی جمعیت و فعالیت و ویژگیهای منابع آبی ارائه و سپس ارتباط آن با توسعه روستایی مشخص شود.
Machine summary:
محدودیت منابع آب و نقش آن در ناپایداری مناطق روستایی استان خراسان رضوی چکیده استان خراسان در شمال شرق کشور به علت واقع شدن در منطقه خشک ونیمه خشک ، مجاورت با کویرهای نمک ومرکزی در سمت غرب ، مجاورت با مناطق پست افغانستان وبادهای 120 روزه سیستان در سمت جنوب وجنوب شرق از یک طرف و استقرار نامناسب جمعیت و فعالیت و بهره برداری نامناسب از منابع منطقه ، دچار محدودیت شدید منابع آب شده است.
واژه های کلیدی: توسعه منطقه ای، خراسان رضوی ، محدودیت منابع آب ، نواحی روستایی مقدمه استان خراسان رضوی داری حدود 128 هزار کیلومتر مربع (8/7 درصد از مساحت کشور)و 5593 نفر جمعیت است.
علل کاهش سهم نسبی و نرخ رشد جمعیت روستایی استان را میتوان ؛ محدودیت منابع تولید و بخصوص منابع آب و خشکسالیهای دهه اخیر و به تبع آن خشک و از حیز انتفا خارج شدن قنوات و افت سفره های آب زیرزمینی و کاهش توان اقتصادی نواحی روستایی دانست.
انتظار میرود این روند همچنان ادامه یابد و ازجمعیت روستایی استان کاسته شود رشد جمعیت شهر نشین و بالا رفتن سطح بهداشت مردم، میزان مصرف آب شرب و بهداشت را افزایش داده است.
این برداشت اضافی از منابع آب باعث افت سالانه تعداد زیادی از دشتهای استان گردیده است به طوری که در بیشتر دشتهای استان ، میزان برداشت بیشتر از میزان تغذیه بوده و به عنوان دشتهای ممنوعه عمدتا" در مناطقی قرار دارند که به لحاظ کمی و کیفی امکان توسعه ی بهره برداری از آنها با دشواریهایی مواجه است و در بدو امر از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه به نظر نمی رسد.