Abstract:
با توجه به شرایط بسیار پیچیده در جهان به شدت رقابتی و با دگرگونیهای گسسته، دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ایران به مثابه نهادهایی هوشمند، خودتنظیم و خودراهبر راهی جز سوق دادن برنامه ریزیهای خود به سمت الگوی آینده اندیشی و آینده نگاری راهبردی در پیش ندارند. آینده اندیشی قبل از هر چیز رویکرد معرفت شناختی نوپدیدی به برنامه ریزی است. در آینده اندیشی، آینده های بدیل به صورت چهار مرحله ممکن، باورپذیر، محتمل و مرجح سطح بندی می شوند. دانشگاههای پیشرو جهان رویکرد آینده پژوهی را در کانون برنامه ریزیهای خود قرار داده اند. هدف از پژوهش حاضر دستیابی به الگویی مفهومی و عملیاتی برای آینده نگاری در دانشگاه بود. نوع پژوهش توصیفی و تحلیلی بود و از روش تحقیق کیفی تحلیل محتوای متون و منابع و تجارب دانشگاهی و مراجعه به خبره های موضوع استفاده شد. قلمرو تحقیق دانشگاههای دولتی غیر علوم پزشکی بود. از ابزارهای محقق ساخته پس از بررسی روایی آنها برای تحلیل محتوای اسناد نظام آموزش عالی و دانشگاه و مصاحبه عمیق اکتشافی به صورت نیمه ساختمند با نمونه ای هدفمند از مدیران در حد اشباع داده ها استفاده شد. روش تحلیل، تحلیل محتوای کیفی متون بود و از ترکیب متوازن (مثلثی کردن) یافته ها، الگویی مفهومی به دست آمد و در پنل خبره ها و ذینفعان، اعتباربخشی شد. نتایج تحقیق، دستیابی به مدلی مفهومی شامل سه رکن و هشت حلقه فرایندی، به علاوه دوازده اصل راهنما برای آینده اندیشی در دانشگاهها بود و در پایان، پیشرانها و عوامل شکل دهنده به آینده دانشگاه ایرانی سنخ شناسی شد.
Machine summary:
هدف از اين پژوهش نيل به الگويي مفهومي براي امکان استفاده از آنها در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي ايران به مثابۀ نهادهايي خودتنظيم و خودراهبر، در جهت ارتقاي نظام برنامه ريزي شان به سمت آينده نگاري راهبردي و سازگاري خلاق آنها با تحولات محيط داخلي و خارجي بود.
مدل مفهومي از متون و منابع و نيز تجارب دانشگاهي در جهان استخراج شده و بر مبناي آن با مديران ذي ربط در دانشگاه به عنوان خبره هاي موضوع برنامه ريزي در دانشگاه ايراني مصاحبه و اسناد اين دانشگاهها تحليل شده است تا ضمن زمينه کاوي بومي ، مدل مفهومي تعديل بشود.
Environmental Scanning و تحرک و باز بودن نسبتا کمتر مد نظر قرار گرفته است ، دانشگاه بايد خاستنگاه اجتماعي و نيازهاي محلي و مشارکت و هويت را در افق خود قرار بدهد و در سناريوي دوم ، بازار و تحرک و باز بودن بيشتر را منظور بکند که مقتضيات رقابتي وکارآفريني و جهاني شدن را با خود دارد Mc &Munck ) (به تصوير صفحه مراجعه شود) نمودار ١- برنامه ريزي ميتني بر سناريونگاري در دانشگاه دوبلين آينده انديشي و آينده نگاري راهبردي ٣٧ در دانشگاه دوبلين از سال ٢٠٠٩ براي دوره ٢٠١١-٢٠٠٩ 38 توسعه داده شد.
Finn et al) مرکز تحقيقات آموزشي و نوآوري ٤١ با حمايت سازمان همکاريهاي اقتصادي و توسعه (OECD) در سال ٢٠٠٤ تحقيقي در بارة سناريوهاي آينده دانشگاهي انجام داد که در آن نيروهاي پيشران کليدي و چالشهايي که براي نظامهاي آموزش عالي به وجود مي آورد، بررسي و توصيف شد که مهم ترين آنها عبارت بودند از: تحولات جمعيت شناختي ، ميل به مشارکت ، تحولات در حوزة حکمراني ، تحول منابع مالي ، اقتصاد دانشي و بازيگران جديد در آموزش عالي (٢٠٠٦ ,CERI).