Abstract:
به دنبال تجزیه امپراطوری سلجوقیان بزرگ، فرزندان سلیمان بن قتلمیش (شاخهای از خاندان سلطنتی سلجوقی)، حکومت بخش هایی از آسیای صغیر را به دست گرفتند و سلسله سلجوقیان روم را در آنجا بنا نهادند. سلسله مذکور، همانند بیشتر حکومت های شرق اسلامی، در مقابل سیل مغول قدرت ایستادگی را از دست داد و سرانجام به اطاعت ایلخانیان گردن نهاد. منابع طبیعی غنی و درآمد سرشار آناطولی موجب شد تا همواره رویکرد اقتصادی بر روابط ایلخانیان و دولت نیمه مستقل سلجوقیان روم سایه افکند. این امر نوع و گستره دیگر عرصههای روابط فیمابین را تحت شعاع قرار داد؛ به گونهای که سلجوقیان روم ابتدا استقلال سیاسی و سپس اختیارات اداری و اقتصادی خویش را از دست دادند و به تدریج از ابتدای قرن هشتم هجری عرصه را به نفع مهاجمان ترک گفتند. نوع روابط اقتصادی با ایلخانیان، وضعیت اجتماعی و سیاسی جامعه آسیای صغیر را تحت تاثیر قرار داد.
در این مقاله به بررسی رویکرد اقتصادی ایلخانیان به آناطولی و روند تضعیف و انحلال دولت سلجوقیان روم در مقابل فزونخواهی مغول ها پرداخته شده است.
Following the breakup of the Great Seljuq Empire، the descendants of Soleiman ben Ghatlemish (a branch of Seljuqs’ royal family) exerted control over some parts of Asia Minor and founded the Seljuk Dynasty. The dynasty، much like most of eastern Islamic rules، could not withstand the massive Mongol invasions and were ultimately subjugated to the Ilkhanates. Rich natural resources in Anatolia and its vast revenues drove the Ilkanate relations with the semi-independent state of Rum Seljuqs towards economic grounds. This economic approach affected other areas of mutual relations، in a way that the Rum Seljuqs lost their political independence in the beginning and later on their bureaucratic and economic control waned and by the 8th century (Hijri calendar) they had given way to the Turk invaders. The nature of economic relations with the Ilkhanates affected the social and political situation in Asia Minor
Machine summary:
در اين ميان ، تصرف قلمرو سلجوقيان روم از چند لحاظ براي ايلخانيان مهم بـود: نخسـت آنکه دولت سلجوقي به عنوان دولت مسلمان مطرح بود و مي توانسـت بـه کـانون مقاومـت عليـه ايلخانيان تبديل شود.
(٦٢ ,Aksarayi) در نگاه اول اين گونه به نظر مي رسد که ماليات جديد چنـدان تفـاوتي بـا مقدار مالياتي که سابقا پرداخت مي شد، نداشته است ، اما بايد اين نکته را در نظر داشت کـه در اين زمان دولت سلجوقي حتي براي تأمين هزينه هاي ضروري خويش نيـز اعتبـار کـافي نداشت .
سلجوقيان که با فقدان پول نقد مواجه شده بودند براي پرداخت بدهي هـاي خـود از اخذ وام و قرض استفاده کردند؛ بلافاصـله بعـد از آنکـه سـلاطين نـامبرده از دربـار هلاکـو برگشتند، وزير آن ها شمس الدين بابا طغرائي ، جهت تأمين معاش و هزينه هاي اردوي مغولي در آناطولي از هلاکو خان طلب قرض کرد، اما اندکي بعد از اين درخواست فوت کرد.
دولت سلجوقيان روم که تا اين زمان خراج و بدهي هاي خود را با اتخاذ تـدابيري از سوي پروانه پرداخت ميکرد با افزوده شدن هزينه جنگ هـاي مـذکور دوبـاره بـه عجـز افتـاد.
او بسياري از ماليات هـاي غيرضروري را که بر مردم فشار وارد مي کرد از ميان برداشت ، اخذ مخارج و باج هاي بي مورد را متوقف کرد و همچنين به جاي پرداخت وام هايي که سابقا شمس الدين طغرايي از دولـت ايلخاني اخذ کرده بود و ديگر بدهي ها و خراج هاي عقب افتاده ، درآمدهاي حاصل از ايـالات ارزنجان و برخي نواحي ديگر آناطولي را به عنوان اينجو١ (در آمد خالصه ) به ديوان ايلخانيان اختصاص داد.