Abstract:
رویکرد تفهمی از منظر مفسران شیعه، ظرفیت فراوانی برای نظریهپردازی در عرصة کنش دارد. یکی از ابعاد اساسی آن تیپبندی کنش است که میتواند زمینة فهم و تفسیر دقیقتر از کنش اجتماعی افراد را فراهم آورد. مسئلة اصلی این پژوهش تیپبندی کنش از منظر علامه طباطبائی و ظرفیتهای تفسیری آن با تأکید بر تفسیر المیزان است که با روش تحلیلی به آن پرداختهایم. کنش از دیدگاه علامه به انواع اختیاری، اکراهی، اضطراری، کنشهای ناشی از ملکات، عادات و عواطف تقسیم میشود که امکان فهم و تفسیر عمیقتر کنش، سنجش میزان عقلانیت حاکم بر جامعه، میزان پایداری الگوهای رفتاری، امکان انتقال الگوهای رفتاری، سنجش میزان نشاط و رضایتمندی بر جامعه، مقایسه و ارزشیابی فرهنگها و ترسیم الگوهای رفتاری مطلوب را برای جامعهشناس فراهم میآورد.
In Shi’a commentators’ view، the intellective approach has a large capacity to theorize about act and one of it dimensions is typification of act which can prepare the ground for a more precise understanding and interpretation of individuals' social act. The main question of the present research which uses an analytical method is the typification of act in Allamah Tabatabaii’s view and its interpretive capacities with emphasis on Al-Mizan Commentary. In Allamah view، act is divided into different types such as voluntary act، unwilling act، emergent act، acts resulting from positive counterparts، and habits and affections، which provides the sociologists with the possibility of deeper understanding and interpretation of act، evaluation of the degree of rationality governing the society، the degree of stability of behavioral models، the possibility of transforming behavioral models، the evaluation of the degree of joy and contentment in society، the comparison and evaluation of cultures and designing ideal behavioral models.
Machine summary:
"این گونه افعال عموما اختیاری و ارادی اند که دربارة آنها یک صورت ذهنی بیشتر وجود ندارد؛ به همین دلیل نسبت وجوب ایجاد می شود و فاعل از روی اراده و اختیار دست به انجام آنها می زند؛ مانند فردی بی تجربه که در ارتفاعی بلند ایستاده و اگر از ترس فراوان، تخیلی جز سقوط نداشته باشد بی درنگ فرو خواهد افتاد؛ یا مانند کسی که یک باره شیری درنده را در برابر خود ببیند، اگر فکر فرار به سرش بزند بی درنگ فرار می کند؛ اما اگر ابهت شیر وجودش را فراگیرد، فرار را فراموش می کند و حتی ممکن است مسخر شیر شود (طباطبائی، 1409ق، ص 347).
برای مثال مشاهدة اینکه درصد فراوانی از زنان، حجاب اسلامی را رعایت می کنند، تنها لایه ای سطحی از واقعیت اجتماعی را نشان می دهد و تیپ بندی کنش از دید علامه این اجازه را به ما می دهد که به لایه های عمیق تری از واقعیات اجتماعی نیز دست یابیم؛ یعنی به میزان آگاهی افراد از منطق، ابعاد و پیامدهای کنش از یک سو و اختیاری بودن کنش و رضایت درونی از سوی دیگر، همنوایی از عمق بیشتری برخوردار خواهد بود."