Abstract:
هدف این تحقیق، بررسی و پهنهبندی بیابانزایی در منطقه نیمهخشک شهرستان خمین با بهکارگیری مدل مدالوس است. ابتدا منطقه مطالعاتی به چهار واحد کاری براساس رخسارههای ژئومورفولوژی تقسیم شد. براساس مدل مدالوس، معیارهای مؤثر در بیابانزایی شامل اقلیم، پوشش گیاهی، خاک، فرسایش، آب زیرزمینی و نحوه مدیریت انتخاب، شاخصهای وزندهی، میانگین هندسی شاخصها محاسبه و نقشة هر معیار تهیه شد. از طریق تلفیق نقشه های مربوط به هر معیار، نقشه بیابانزایی منطقه به دست آمد. نتایج نشان داد 15/4 درصد در تیپ مستعد، 8/12 درصد شکننده با شدت کم، 52/19 درصد شکننده با شدت متوسط، 37/11 درصد شکننده با شدت زیاد، 1/11 درصد بحرانی با شدت کم، 33/26 درصد بحرانی با شدت متوسط و 7/14 درصد بحرانی با شدت زیاد قرار دارد. همچنین، بررسی تیپهای بیابانزایی در رابطه با کاربریهای مختلف و واحدهای کاری نشان داد کاربری اراضی فاقد پوشش گیاهی، بیشتر از کاربریهای دیگر، مستعد بیابانزایی است که بیشترین درصد از تیپ بحرانی با شدت زیاد در این کاربری قرار دارد و واحدهای کاری 1 و 2 بیشترین مساحت تیپهای بیابانزایی با شدت بحرانی را به خود اختصاص داده اند.
The objectives of this study were to investigate and to zoning desertification in a semi-arid region، khomein city using MEDALUS model. In first the study area was divided into four homogeneous land unites based on geomorphological facies. Then، based on input data in MEDALUS model، effective indicators in desertification including climate، vegetation، soil، erosion، groundwater resources and land management were selected. Then، the indices were weighted and the geometic mean was calculated and the map of each criteria was provided. The final map of desertification was prepared based on combination of all maps of each indicator.
The results showed that 4.15%، 12.8%، 19.52%، 11.37%، 11.1%، 26.33%، and 14.7% of the study area are in vulnerable، low-intensity fragile، moderate intensity fragile، high intensity fragile، low-intensity critical، ، moderate intensity critical، high intensity critical types، respectively.
Also، investigation of desertification، relate to land use and land units exhibited that bared land and 1 and 2 land units، that has the most percent of critical type of desertification، is more capable to desertification comparing to other land use type
Machine summary:
براساس مدل مدالوس ، معيارهاي مؤثر در بيابان زايي شامل اقليم ، پوشش گياهي، خاک، فرسايش ، آب زيرزميني و نحوة مديريت انتخاب ، شاخص هاي وزن دهي، ميانگين هندسي شاخص ها محاسبه و نقشۀ هر معيار تهيه شد.
علياکبري (١٣٩٠) در قالب پايان نامه خطر بيابـان زايـي دشـت خواف را به کارگيري مدل مدالوس بررسي کردند که بعد از تعيين واحد کاري منطقـه بـه ٧ واحـد همگن ، بررسي معيارها و شاخص هاي بيابان زايي و اصلاح ضرايب آن ها براسـاس شـرايط خـاص منطقه و مدل مدالوس اصلاح شده در هر واحد کاري، نقشۀ نهايي پهنـه بنـدي خطـر بيابـان زايـي و کلاس بندي آن را تهيه کردند مواد و روش ها موقعيت منطقه منطقۀ مورد مطالعه ، شهرستان خمين ، از توابـع اسـتان مرکـزي اسـت .
براي بررسي اين معيار، نمونه هايي از افق خـاک سـطحي (از عمـق ١٥ – ٣٠ سانتيمتر) در سطح منطقه برداشت شد و به آزمايشگاه انتقال يافت و ويژگيهاي خاک شامل بافـت خاک، شيب ، مواد مادري تشکيل دهندة خاک، درصد پوشش سنگريزه ، مواد آلي، هدايت الکتريکـي و اسيديته خاک مشخص شد که با توجه به جدول ١، وزن دهي شـده ، در نهايـت ، بـا بـه کـارگيري رابطۀ ١، امتياز معيار خاک به دست آمده و نقشۀ رس تري آن تهيه شد.
معيار کيفيت خاک نتايج بررسي معيار خاک نشان ميدهد از بين شاخص هاي به کار گرفته شده در اين معيار، شـاخص مواد اوليه با ارزش عددي ١/٦٤ بيشترين ، و بافت خاک با ارزش عددي ١/١٦ کمتـرين نقـش را در افزايش کلاس تخريب خاک و بيابان زايي منطقه دارد (جدول ٨).