Abstract:
مکانیابی کاربریها یکی از مراحل پایانی برنامهریزی کاربری زمین است. از این رو، استقرار مطلوب کاربریها، که خود متأثر از عوامل متنوع و متعدد میباشد، عامل اصلی در پایین نگهداشتن هزینهها و بالا بردن قابلیت دسترسی است. هدف از این تحقیق بررسی عوامل موثر بر مکانیابی کاربریهای پیشنهادی طرح هادی سکونتگاههای روستایی در ایران است. وجود معیارها و ضوابط گوناگون در انتخاب مکان مناسب برای کاربریهای روستایی، استفاده از روشهای تصمیم چند معیاری را ضروری میکند. یکی از پرکاربردترین و رایجترین این روشها فرایند تحلیل سلسلهمراتبی است. به این منظور، برای مکانیابی بهینه کاربریهای پیشنهادی طرح هادی روستایی، شاخصها و معرفهایی را شناسایی و برای تعیین امتیاز هر کدام، ماتریسهای مقایسه دو به دویی شاخصها در بین 30 نفر کارشناس از سه گروه اساتید دانشگاه، کارشناسان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و مهندسان مشاور تهیه طرح هادی روستایی توزیع و تکمیل شد. در ادامه ارتباط بین اهداف، معیارها، زیر معیارها و معرفها یک ساختار سلسلهمراتبی تهیه شد. سپس ضریب اهمیت معیارها و زیر معیارها، وزن معرفها و امتیاز نهایی شاخصها و معرفها محاسبه و سازگاری منطقی قضاوتها بررسی شد. مراحل یادشده، با استفاده از نرمافزار Expert Choice، صورت گرفته است. نتایج به دست آمده نشان داد که از بین سه شاخص عوامل کمی، کیفی و نیازهای جامعه، به عنوان شاخصهای اصلی در مکانیابی کاربریهای پیشنهادی طرح هادی روستایی، شاخص نیازهای جامعه روستایی با وزن 413/0 بیشترین تأثیر را دارد. که خود دارای چندین زیر معیار است و در این میان شاخصهای آسایش و عدالت در توزیع کاربریها با وزنهای، 166/0 و 122/0 بالاترین وزنها را به خود اختصاص دادهاند.
Locational analysis of landuse is being considered as relatively final step regarding landuse Planning. It is being argued that the locational analysis is being influenced by many varied factors. However, optimum location is associated with great accessibility. This study tries to identify major factors responsible for proposed rural settlements guiding plan in Iran. Different involved criteria and measures with regard to optimum locational analysis of rural landuses demand application of multi decision making approach. This study applied AHP. As such, different indices regarding the optimum location of rural landuses proposed by rural guiding plan were identified. This is followed by construction of comparative binomial matrix in order to weigh these variables. These in turn were distributed among ٣٠ experts extracted from university faculty members, high specialized official Islamic housing institution, and consulting engineers involved in preparation of guiding rural plan. Relationship between objectives, criteria, sub-criteria and indicators led to formation of hierarchical structure. It is followed by determination of magnitude, weight and scoring of criteria, sub-criteria and indicators which were done through expert choice. This study suggests that out of three important factors that are quantitative, qualitative and society’s needs, proposed by rural guiding plan, rural community’s need with weighing score of ٠.٤١٣ is the most influential one. This criterion in turn possesses couple sub-criteria. This study suggests that comfort and justice with weighing score of ٠.١٦٦ and ٠.١٢٢ respectively represent the most prominent ones in this regard.
Machine summary:
"٣-٤) تحلیل مقایسه ای شاخص های موثر در مکانیابی از دیدگاه کارشناسان: با توجه به نتایج جدول شماره ٤، بعد از کنترل نمره پیش آزمون، نمره F برای شاخص های اقتصادی، اجتماعی، شاخص های آب و هوایی، سازگاری، ظرفیت ، وابستگی، کارایی، عدالت در توزیع ، آسایش و سلامتی معنادار بوده است ( ٠٠٥>Sig = ) یعنی در رابطه با ضریب اهمیت این شاخص ها در مکانیابی کاربریهای پیشنهادی طرح هادی روستایی بین نظرات سه گروه اساتید دانشگاه، کارشناسان و مهندسین مشاور بنیاد مسکن اختلاف معناداری وجود دارد.
جدول شماره (٦): محاسبه وزن نهایی معرفهای موثر در مکانیابی و اولویت بندی معرفها (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بر اساس یافته های پژوهش در سطح سوم (معرفها)، از بین ٤٨ معرف مورد مطالعه برای مکانیابی کاربریهای پیشنهادی در طرحهای هادی روستایی، بر اساس نظرات سه گروه اساتید دانشگاه، کارشناسان و مهندسین مشاور بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، معرفهای، توزیع متناسب عملکردها و خدمات (با وزن ٠/٠٧٤)، شعاع دسترسی (فاصله نزدیک ) (با وزن ٠/٠٧١)، سازگاری با توجه به موقعیت مکانی (اجتناب از انواع آلودگیها) (با وزن ٠/٠٦٤)، قیمت زمین (با وزن ٠/٠٥)، استفاده بهینه از امکانات بالقوه و توجه به ظرفیت ها (با وزن ٠/٠٤٢)، ایمنی با توجه به حریم مسیل ها، نهرها و گسل ها (با وزن ٠/٠٣٩)، به ترتیب اولویت ١ تا ٦ را در مکانیابی دریافت کردهاند (جدول٦)."