Abstract:
آثار شیخ احمد جـام (ژنـده پیـل ) از جملـه آثـار و متـون ارجمنـد نظـام خانقاهی خراسـان و از نمونـه هـای درخشـان و مانـدگار نثـر دورة غزنـوی و سلجوقی به شمار می رود. این آثار ـ عـلاوه بـر جنبـة محتـوایی و ارشـادی و عرفانی ـ از منظر اسلوب و طرح و ساختار کلی نیز قابل توجه و تامـل اسـت که البته این بدعت ها و نوآوریهـا مـورد توجـه و تاکیـد مصـنف نیـز بـوده است . در این نوشته به گسترده ترین و بدیع ترین اثر شیخ پرداخته شـده اسـت . اثری که در گذر زمان بخشی از آن از دست رفته و بخشـی مغتـنم از آن بـه جا مانده؛ «سراج السائرین ».
Machine summary:
) يکي از امتيازات زندگي و شخصيت شيخ جام ، آثار متعدد و گونـاگون وي اسـت کـه متأسـفانه بخـش مهمـي از ايـن آثـار ـ همچـون : «مفتـاح القلـوب »، «فتـوح الـروح »، «تذکيرات »، «اعتقادنامه »، «زهديات » و بخش مهمي از اشـعار و «ديـوان » وي ـ اکنـون در دسـترس مـا نيسـت و در گـذر زمـان بـه سـبب همـان ايلغارهـا و نامهربـاني هـا و آشفتگي هاي روزگار از ميان رفته و تنها نامي ـ به دريغ و افسوس ـ از اين آثار بر جـاي مانده است .
بنـا بـه قـول مؤلـف خـلاصـة المقامات ، اين اثر (= سراج السائرين ) در اصل بيش از سه مجلد و هفتاد و پنج باب بـوده است ١ که يک مجلد آن در فترت چنگيز از ميان رفته و سه مجلد ديگر در هفتاد و پـنج باب تا قرن نهم و زمان تأليف خلاصة المقامـات (سـال ٨٤٠ هجـري ) موجـود بـوده کـه متأسفانه اکنون به جز يک نسخة منحصر٢، فعـلا نسـخه اي ديگـر از ايـن اثـر در دسـت نيست .
کسي که با آثار شيخ جام و ذهن و زبان وي آشنا باشد با ايـن قلـم هـم رأي و نظـر خواهد بود که اين آسيب ها و نااهلي ها بخشي از دغدغه هاي اجتمـاعي شـيخ نسـبت بـه عصر خويش است و بخش مهمي از عـادات ناپسـند و مـألوف بسـياري از اعصـار تـاريخ اجتماعي ايران در اين مختصر گنجانيده نشد.