Abstract:
در این مقاله پدیده بلاغی اصیل «هنجار گریزی » مورد بررسی قرار می گیرد که در پژوهش های غربی جدید به نام - که به امور ظاهر و نه محتوا می پردازد، - جای خود را باز کرده است . این اصطلاح پس از چندین ترجمه که مشهورترین آنها «الانزیاح » (آشنایی زدایی ) است به جهان عرب برگشته است ؛ درون مایه اصلی این مسأله خروج از مألوف به نا مألوف است ؛ یعنی انتقال از ثابت به متغیر بر اساس یک قصد درونی مشخص که فراتر از قصد ظاهری است . در این چارچوب ابن خفاجه شاعر اندلسی (۵۳۳ هـ) تصاویری آمیخته به انواع رنگ ها و اسالیب هنجارگریزی ترکیبی را آفریده است که اهداف معینی را بر اساس محورهای مشخصی برای ما ایجاد کرده است ؛ ۱- هنجارگریزی ، چهارچوب مفهومی ؛ ۲- هنجارگریزی در پژوهش های عربی و غربی ؛ ۳- هنجارگریزی ترکیبی اسمی در قصاید ابن خفاجه اندلسی که در آن جوانب نحوی آن به همراه فواید بلاغی منظور بیان می گرددکه باعث درک لذت آن می شود. این مطالعه نشان داد که قصاید شاعر منعکس کننده توانایی فوق العاده وی در چیدن ساختارها و معانی و چینش الفاظ بیانگر در ترکیب های هنجارگریزانه اسمی است که بر اساس جلوه های گوناگون نمایانگر می شود؛ مانند: از بین بردن یکنواختی اسلوب استثناء از طریق مقدم کردن مستثنی و ادات آن ، مقدم کردن خبر و حال علاوه بر حذف ادات نداء و خبر و مبتدا، که باعث مقاصد بلاغی پنهان و گوناگونی بر اساس سیاق متن باشد. بیشتر مظاهر هنجارگریزی ترکیبی اسمی –با انواع مختلفش - از آن به دست آمده و بیشتر اغراض شاعر از سخنان خود در خصوص مراحل زندگی خود که دارای اندوه به خاطر از دست دادن یک دوست یا درد و رنج دوری یک دوست باشد یا به تصویر کشیدن شجاعت یک قهرمان یا شرافت یک حاکم که بیانگر یک حالت درونی است که در شعر وی منعکس گردیده است . در سالهای گذشته منظومه های نحوی نقش بسزایی در فرآیند آموزش مباحث صرفی و نحوی بر عهده داشته اند، به طوری که بعضی از این منظومه ها مانند "ألفیه ابن مالک " به مدت چندین قرن به عنوان یکی از متون اساسی تدریس در این عرصه مورد توجه و مطالعه بوده است . اما در عصر جدید و با ظهور کتابهای روشمند و پیشرفته نقش این منظومه ها در امر آموزش کمرنگ شده است . این پژوهش بر آن است تا با دقت در شیوه عرضه مباحث صرفی و نحوی در ٢ منظومه از میان این منظومه ها و مقایسه میان آن دو به نکات مثبت یا منفی قابل توجه در آنها اشاره کند و بر این اساس پیشنهادهایی برای به روز کردن این شیوه آموزشی که مبتنی بر استفاده از شعر تعلیمی است ارائه دهد، که مهمترین آنها رعایت هماهنگی در ترتیب ارائه مباحث صرفی و نحوی با ترتیب ارائه آنها در کتابهای جدید و روشمند کنونی است ، که البته در کنار آن باید به وضوح معنی و صحت وزن شعری و استفاده از کلمات گویا و آسان همراه با دقت در عرضه مطالب علمی اشاره کرد. متن شعر، فضایی وسیع و جهانی پیچیده با اشارات زبانی شناور است . هر متنی ویژگی خاص خود را دارد و مستلزم روش نقدی مخصوص به خود است ؛ بررسی «بلقیس » نزار قبانی نیز مستلزم ویژگی های سبک شناسی متن بدون مقید شدن به یک گرایش خاص در سبک شناسی است یا تعریفخاصی از سبک.از این رو استفاده از وسایل متعدد سبک شناسی و راهکارهای نظری آن به کار می آید. این پژوهش در پی آن است که پدیده های زبانی و ادبی دارای تکرار قابل توجه در قصیده را بررسی و تحلیل نماید تا به ویژگی های سبک شناسانه آن برسد؛ سپس عناصر ساختاری و مؤثر متعدد آن را در سطوح مختلف سبک شناسی بررسی کند؛ که این مسأله به منظور تبیین تصویری است که شاعر خواسته آن را از طریق سبک قصیده مقاطع برساند. اهمیت این پژوهش از آن سو است که به منظور مشخص کردن مسؤولیت بیان فنی است که قصیده «بلقیس » از طریق اسلوب مقاطع دارد تا شاعر از طریق آن گمشده خود را بیابد و بتواند آنچه در خفایای جهان درون خود است را بیان نموده و دیدگاه خود نسبت به واقعیت پراکنده و آشفته خود را منعکس سازد. نمودهای اختلاف آراء و تعدد وجوه اعرابی در ایجاد پدیده ترجیح در نحو عربی مؤثر بوده است . منطق رایج میان نحویان نیز آن را تقویت نموده است که می گوید: گفته های نحوی آنها قواعد ثابت و تغییر ناپذیری نیستند و کلام در درجه نخست بر اساس سیاق و مقام خود است و یک مجموعه روابط لفظی و معنوی قوی که ابعاد دلالی آن را در صنعت نحوی اش ذوب می کند بر آن حاکم است . این پژوهش با یک شکل جدید برخی از مسائل عطف که کتاب های نحویان دوره های قبل به آن پرداخته را با تمرکز بر انگیزه های نحویان از ترجیح بین وجوه محتمل ساختارهای عطف مورد بررسی قرار می دهد و نزدیکترین وجه به شکل درست را به دون آسیب رساندن به معنی یا اخلال در معیارهای احکام نحو، قواعد و فصاحت آن را برمی گزیند. این پژوهش دارای دو بخش است : بخش گرایش توصیفی که اصطلاح ترجیح در چارچوب لغوی و اصطلاحی آنرا توضیح داده و واژه های آن را در کتاب های نحویان قدیم بیان کرده است . و بخش گرایش تطبیقی که مسائل مشکل عطف را مفصل توضیح داده و وجوه اعرابی که در آن گفته شده را با بیان دلایل و شواهدی که در برهان و احتجاج به آن ساخته شده را بیان کرده است ونظری را که مناسب با معنی و قصد دانسته راترجیح داده است . نتایجی که پژوهش به آن رسیده اهمیت به کارگیری ترجیح نحوی در مسائل نحو که دارای ویژگی اختلاف است وضرورت مراعات سطوح لغوی متن وساختار دلالی آن را نشان میدهد. تکرار از برجسته ترین ترین پدیده هایی است که در شعر به ویژه شعر دوران جنگ تجلی می یابد. این فن موجب ظهور ابعاد مختلفی از جمله بعد زیبایی و روانی می شود. از این رو، در پژوهش پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی به مقایسه تطبیقی کاربرد "تکرار" در شعر معاصر عربی و فارسی در ربع پایانی قرن بیستم در تصویر سازی جنگ پرداخته شده است ، و در پی پاسخ به این سؤال است که تکنیک تکرار چه نقشی در تصویر سازی جنگ در شعر معاصر عربی و فارسی دارد؟ در این تحقیق از تقسیم بندی "تکرار" ارائه شده توسط "نازک الملائکه " شاعر و ناقد عراقی بهره گرفته شده؛ وی تکرار را به سه دسته تقسیم می کند که عبارتند از: تکرار بیانی، تکرار تقسیم ، وتکرار ناخودآگاه. از عمده ترین نتایج این تحقیق آن است که در شعرهای بررسی شده، پدیده "تکرار" در انواع مختلف آن (تکرار بیانی، تکرار تقسیم ، وتکرار ناخودآگاه) حضور داشته است و شاعران این پدیده را صرفا به عنوان یک زیبایی لفظی و ظاهری به کار نبسته اند بلکه به عنوان یک عنصر اساسی از آن بهره گرفته اند. و نیز تکرار بیانی و تکرار ناخودآگاه در شعرهای فارسی بیشتر از شعرهای عربی است ؛ لکن شاعران عرب تکرار تقسیم را با انعطاف و اقتدار بیشتر به کار برده اند و شاعران فارسی این نوع تکرار را تنها در ابتدای بندهای شعر خود به کار برده اند، و همچنین توزیع عمودی هر سه دسته "تکرار" بیشتر از توزیع افقی بوده که این امر خود در تجلی بیشتر پدیده "تکرار" مؤثر است . پارادوکس یک تضاد ظاهری و ادبی قدیمی است که قدمت آن به قدمت ذوق شعری و نثری و ابداع هنری انسان است . پارادوکس عبارت از است اثبات گفتاری در مورد یک موضوع که با نظر مردم عامه در تضاد و تناقض باشد و معنای حقیقی آن از نظر دیگران دور و پنهان باشد. هدف از به کارگیری پارادوکس بیان اهداف ادیب یا شاعر است که راه را هموار میسازد تا از آنچه که در ذهن دارد و خواهان بیان آن است ، پرده بردارد. پارادوکس از زمانهای دور و دراز استعمال میشده اما به صورت مدون و اصولی امروزی که آن را به عنوان فن و هنری مستقل میدانند، نبوده است . این پژوهش در نظر دارد پارادوکس های لفظی و معنوی و نیز کیفیت به کارگیری آنها را در شعرادونیس ، شاعر شهیر و ادیب عالی مرتبه عصر حاضر، مورد بحث و بررسی قرار دهد. پارادوکس یک ترکیب اساسی، و موضوع آن مبتنی بر تضاد است ؛ پارادوکس نتیجه ی یک عمل مشترک میان آفریننده آن و محیطی است که در آن دست به ابداع می- زند. ادونیس به هدف به تصویر کشیدن مفاهیم و معانی مورد نظر خود با اسلوب و بیانی متفاوت با سایر کسانی که قبل از او آن را به کار گرفته اند، از این پدیده بهره گرفته است . درست است که پارادوکس از دیر زمان به کار میرفته ، اما از آنجا که ادونیس همواره در تمام زمینه های ادبی، نقد و شعر، پیشتاز و متفاوت بوده، در این زمینه نیز با به کارگیری پارادوکس معنوی همچون بدبینی و خوشبینی و پارادوکس لفظی، متمایز عمل کرده است . در این پژوهش از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است . این پژوهش به دنبال آشکارسازی ابعاد روح انسانی یکی از شعرای عصر اموی است . و تغییراتی که در جامعه اموی رخ داده بود را نشان می دهد که سبک وروش تفکر انسان را به طور روشن تحت تاثیر قرار داد و باعث شد انسان در مسائل عمیق تر و روشن فکرانه تر بیاندیشد. و در نگرش نسبت به زندگی بیگانگه خود منعکس شود. لذا ویژگی های بیگانگی خود در تصاویر مکان در شعر های عرجی شروع متبلور گردید که به عمق و دانستن مشخص می انجامد و شامل ویژگی های مسؤولیت ومعنای پیشی گرفتن است ؛ و توانایی انسان را برای پیشرفت خود و دیگران توضیح داده است ؛ وی را به انسجام انسان دوستانه و استحکام اجتماعی به منظور شکل گیری قدرت آگاه و بلند پروازانه تشویق نماید که وی را به پایبندی به زمین تشویق کند. همچنین این پژوهش اهمیت مطالعه و بررسی تصاویر را برای منتقدان معاصر به تصویر می کشد؛ آن وسیله ای است که برای کاوش شعر و موقعیت شاعر نسبت به واقعیت را به کاربرده می شود. این یکی از معیار های مهم خود در قضاوت در خصوص صحت تجربه و توانایی شاعر در شکل گیری آن در قالبی است برای رسیدن به دانش و سرگرمی برای کسانی که دریافتند.
Machine summary:
"com ویژگی های سبک شناسی در قصیده «بلقیس » نزار قبانی دکتر ذیاب راشد 1 جمانه إبراهیم داؤد 2 چکیده : کلیدواژه ها: استادیار، گروه زبان عربی ، دانشگاه دمشق ، سوریه .
نقش «تکرار» در تصویر سازی جنگ در شعر عربی و فارسی ربع پایانی قرن بیستم دکتر هاشم محمد هاشم (الکومی ) 1 و دکتر مریم جلائی 2 چکیده کلیدواژه ها: دانش آموخته دکتری ادبیات تطبیقی فارسی و عربی، دانشگاه اسیوط، مصر (نویسنده مسؤول) hashem.
بررسی و تحلیل پارادوکس های لفظی و معنوی در شعر ادونیس دکتر حمید ولیزاده 1 و سکینه داغله 2 چکیده واژگان کلیدی: استادیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
تصویر های مکان حاصلخیز در شعر های عرجی دکتر عبدالکریم یعقوب 1 و لجین بیطار 2 چکیده: کلیدواژه ها: استاد گروه زبان عربی، دانشکده آداب وعلوم انسانی، دانشگاه تشرین ، لاذقیه ، سوریه ، (نویسنده مسؤول) ٠٠٩٦٣٩٣٣٦٠٩٧٧٧ دانشجوی دکتری در رشته زبان عربی، دانشکده آداب وعلوم انسانی، دانشگاه تشرین ، لاذقیه ، سوریه ، lujain_bitar@yahoo."
(
, 
, 
)
