Abstract:
باورهــای عامیانــه یکــی از عناصــر ســازندة فرهنــگ عامــه اســت . قانونمنــدیی کــه عــوام در روابــط میــان اشــیا و مظــاهر خــارجی طبیعــت برقــرار مــیکننــد، بــا تثبیــت شــدن در میــان تــودة مـردم بـه صـورت جزئـی از فرهنـگ عامـه درمـیآیـد و بررسـی و تحلیـل ایـن نگـرش هـا، دیـد روشـنی از زمینـه فرهنگـی و اجتمـاعی آنهـا بـه دسـت مـیدهـد. ایـن باورهـا وقتـی بـا پشـتوانه ای از ذوق هنـری همـراه و بـا لحـن هنرمندانـه بیـان مـیشـوند، هرچـه بیشـتر در اذهـان عمـوم نفـوذ مییابند. کمال الـدین اصـفهانی از جملـه شـاعرانی اسـت کـه بـا نکتـه سـنجیهـای دقیـق خـود، از ایــن دیــدگاه هــای عامیانــه ، بــه عنــوان دســتمایه ای بــرای مضــمون ســازی و بســط و گســترش اندیشه های خود بهـره بـرده اسـت ؛ بـه طـوری کـه نگـرش عامیانـه بـه عناصـر مختلـف طبیعـت ، از جملـه جـانوران و اجـرام سـماوی و نیـز اشـارات مربـوط بـه معتقـدات عامـه در خصـوص برخـی رفتارهـای انسـانی، در شـعر وی نمـود دارد. بـر اسـاس نتیجـه حاصـل شـده ، ایـن بازتـاب اندیشـه گــاه بیــانگر عقیــده ای خرافــی اســت ، گــاه ریشــه در اســاطیر دارد و گــاه از پیشــینه ای دینــی برخورداراسـت کـه نسـل بـه نسـل ادامـه یافتـه و در عصـر زنـدگی کمـال سـاری و جـاری اسـت . در ایــن جســتار ســعی بــر آن اســت کــه تنــوع و ظهــور و بــروز باورهــای عامیانــه در دیــوان کمال الدین اصفهانی مورد مطالعه و بررسی قرارگیرد و با ذکر نمونه هایی تبیین گردد.
Machine summary:
کمال الـدین اصـفهانی از جملـه شـاعرانی اسـت کـه بـا نکتـه سـنجیهـای دقیـق خـود، از ایــن دیــدگاه هــای عامیانــه ، بــه عنــوان دســتمایه ای بــرای مضــمون ســازی و بســط و گســترش اندیشه های خود بهـره بـرده اسـت ؛ بـه طـوری کـه نگـرش عامیانـه بـه عناصـر مختلـف طبیعـت ، از جملـه جـانوران و اجـرام سـماوی و نیـز اشـارات مربـوط بـه معتقـدات عامـه در خصـوص برخـی رفتارهـای انسـانی، در شـعر وی نمـود دارد.
ضرورت و اهمیت پژوهش از آنجــا کــه درون مایــۀ هــر اثــر را اصــول و قواعــد حــاکم بــر هــر دوره تشــکیل میدهد و بـا توجـه بـه اهمیـت فرهنـگ عامـه بـه عنـوان جـزء تفکیـک ناپـذیر متـون ادبـی؛ مطالعـه دیــوان کمـال الــدین اصـفهانی از ایــن منشـور خــالی از لطـف بــه نظـر نمــیرســد.
بــا در نظــرگــرفتن ایــن حــس طبیعــی موجود در مارهـا، چنـدان دور از ذهـن بـه نظـر نمـیرسـد کـه مارهـا بـا احسـاس گرمـا یـا تشعشـع سـنگ هـای قیمتـی یـا گـنج هـای زیـر زمـین ، دور آن جمـع شـوند یـا بـر روی آن حلقــه زننــد و چــه بســا همــین خصوصــت طبیعــی فیزیکــی مارهــا، از زمــان هــای کهــن ، آنها را به عنـوان نگهبـان گـنج هـا در اذهـان بشـر ثبـت کـرده و خـالق ایـن اسـطورة عظـیم گشته است .
کمــال الــدین اصــفهانی در اشــعار خود به این باور اشاره دارد: بدان امیـد کـه مشـاطگی کنـد مـه چـرخ بـه گونـۀ گـل گلگونـه داد چنـدین سـال ١٩٢/ب ٣١٤٥ وی در بیت زیر نیز به طور ضمنی به رنگرزی ماه اشاره دارد: ز بیم حسـبت تـو نـور مـاه در ایـن مـاه نکــرد یــارد گلگونــه بــر رخ رعنــا ٢٠٨/ب ٣٤٢٧ علاوه بر رویاندن گیاهـان و رنگـرزی گـل هـا، پختـه شـدن میـوه هـا نیـز بـه مـاه نسـبت داده شــده اســت «از آنجــا کــه مــاه بــه آب پیونــد دارد، بــدان یــک پنجــه همــه آب هــا برافزاینــد، همــان گونــه کــه بــه چشــمدید پیداســت .