Abstract:
مقاله حاضر به بررسی جامعه شناختی اهتمام روشنفکران در ساخت نخستین دولت مدرن در ایران پرداخته است. به گونه ای که امکان تحلیل تاریخی مقوله روشنفکری را در دوران مشروطه از سال 1285 تا 1305 به دست می دهد. ارتباط گفتمان های سیاسی روشنفکران با مناسبات قدرت به شیوه ای فوکویی تحت تحلیل تبار تاریخی قرار گرفته است. نتیجه بررسی ها در این مقاله نشان می دهد که معرفت های متفاوت شکل گرفته در هر گفتمان و کردارهای گفتمانی ناشی از آنها در درون مناسبات قدرت، زمینه های چرخش گفتمان های روشنفکری به گفتمان های بوروکراتیک و به دنبال آن تغییر نظام سیاسی را در نوعی عدم استمرار تاریخی فراهم آورده است.
Machine summary:
۱69 پس از جنبش مشروطیت ایفای این نقش های روشنفکری موجب شد ابژٔە سیاسی "سلطان ظل الله " با "فرٔە ایزدی "، به پادشاهی تبدیل شود که حق سلطنت ازطرف مردم به او تفویض شده است و ابژٔە "رعیت " به "ملت " تبدیل گردد؛ مطالبۀ محدود تأسیس عدالت خانه ازطرف معترضان به تشکیل مجلس شورای ملی، نهادهای قانونی دولتی مدرن و انجمن های ایالتی ارتقا یابد؛ تعداد مطبوعات از شش به بیش از صد نشریه افزایش یابد (آبراهامیان ، ۱۳۸۹: ۱۱۱)؛ و تأسیس مدارس جدید برای اشاعۀ علم و مبارزه با خرافه گرایی که مهم ترین عامل مشروعیت نظام سیاسی پیشین بود به طرز چشمگیری افزون گردد (ر.
١-٢- گفتمان منطقه گرایی گسست از گفتمان مشروطه خواهی و دورٔە مشروطیت در چنین وضعیتی امکان پذیر شد: - دودستگی میان نمایندگان احزاب اعتدالیون و دموکرات مجلس دوم که به ترور آنان و اعمال خشونت علیه ایشان منتهی شد؛ - اولتیماتوم و لشکرکشی روسیه تا قزوین و تهدید به اشغال پایتخت که موجب شد کابینه اولتیماتوم را بپذیرد و مجلس را منحل کند؛ - انحلال سه سالۀ مجلس و به محاق رفتن این مهم ترین نهاد مشروطیت ؛ - اشغال ایران و تقسیم آن به سه منطقۀ نفوذ قوای روس در شمال ، قوای انگلیس در جنوب و منطقۀ بیطرف طبق قرارداد ۱۹۰۷؛ - آغاز جنگ جهانی اول در سال ۱۲۹۳ و تبدیل کشور به آوردگاه دول متخاصم متحدین (آلمان و عثمانی) و متفقین (روس و انگلیس )؛ - تعطیلی مجلس سوم حدود یکسال پس از افتتاح به دنبال مهاجرت نمایندگان مجلس اعم از دموکرات و اعتدالی به سمت قم که فترت حدودا شش سالۀ مجلس را درپی داشت ؛ ۱۷۰ - تشکیل "دولت دفاع ملی" در کرمانشاه به دست مهاجران .
(
, 
, 
)
