Abstract:
بررسی رفتار زیست محیطی شهروندان جوامع و عوامل موثر بر آن، همچنان یکی از اساسیترین موضوعات مورد توجه جامعهشناسان در حوزه محیط زیست است. این مقاله با هدف مطالعه رابطه متغیرهای دلبستگی مکانی و نگرش مسوولانه زیست محیطی با رفتار مسوولانه زیست محیطی انجام شده است. تاثیر نگرش مسوولانه زیست محیطی به عنوان متغیر واسطه به کار گرفته شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شهروندان 15 الی 75 ساله شهر تبریز و حجم نمونه آماری 456 نفر است که به شیوه پیمایش و روش نمونهگیری خوشهای، با استفاده از ابزار پرسشنامه بررسی شدهاند. اعتبار ابزار با تکنیک تحلیل عاملی و محاسبه KMO و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ بررسی شده است. یافتهها حاکی از آن است که دلبستگی شهروندان تبریز به محیط اجتماعی و کالبد طبیعی شهر برابر با 44/4 (74 درصد مقیاس تعریف شده) است؛ میانگین نمرات رفتار مسوولانه زیست محیطی برابر با 47/4 بوده که کمتر از میانگین نمرات نگرش مسوولانه زیست محیطی با مقدار 55/4 است. نتایج به دست آمده از مدلسازی معادلات ساختاری نشان میدهد که متغیر نگرش زیست محیطی به صورت مستقیم با ضریب مسیر 224/0 بر رفتار مسوولانه زیست محیطی تاثیر داشته و متغیر دلبستگی مکانی نیز با ضریب مسیر 53/0 بر رفتار زیست محیطی موثر است؛ متغیر دلبستگی مکانی نیز با ضریب مسیر 23/0 بر رفتار مسوولانه زیست محیطی تاثیر میگذارد. از طرفی دلبستگی مکانی با تاثیر بر نگرش مسوولانه زیست محیطی با ضریب مسیر 68/0، به طور غیرمستقیم بر رفتار مسوولانه زیست محیطی موثر است.
Machine summary:
") شکل 1- مدل ابتدایی توالی خطی آمریکایی (Kollmuss & Agyeman, 2002: 241) برخی مطالعات اخیر به این نتیجه رسیدهاند که مدرنیته متأخر با ویژگیهای مخصوص به خود مانند فناوریهای جدید، جهانی شدن و تراکم فضا- زمان، موجبات بیمکانی را فراهم نموده است و در این فرایند بیمکانی، شکلگیری هویت انسان دیگر منوط به مکانها نیست زیرا مکان مانند گذشته دیگر مرکز اصلی تجربه بلافصل از جهان نیست اما در این پژوهش اعتقاد بر این است که مکانها همچنان مانند گذشته حداقل در ساخت ابعاد کالبدی و نمادین هویت انسانها نقش زیادی دارند و بنابراین دلبستگی به مکان در انسانها به عنوان عاملی با اهمیت در شکلدهی به نگرشها و عملکرد افراد تأثیر دارد؛ همین طور به طور خاص، دلبستگی انسان به محیط زیست طبیعی، رفتارهای زیست محیطی را به نگرشهای مسؤولانه زیست محیطی نزدیکتر میکند؛ بنابراین، وجود مکانهای بااهمیت و ارتباط انسانها با آنها، با احتمال زیادی نگرانی نسبت به تهدیدات وارد بر آنها را افزایش میدهد.
اعتقاد آنها بر این است که مکانها همچنان مانند گذشته حداقل در ساخت ابعاد کالبدی و نمادین هویت انسانها نقش زیادی دارند و بنابراین دلبستگی به مکان در انسانها به عنوان عاملی با اهمیت در شکلدهی به نگرشها و عملکرد افراد تأثیر دارد و همین طور به طور خاص، دلبستگی انسان به محیط زیست طبیعی، رفتارهای زیست محیطی را به نگرشهای مسؤولانه زیست Low & Altman محیطی نزدیکتر میکند."