Abstract:
در زبان شناسی امروز سه دیدگاه بارز وجود دارد که هر یک از زاویه ای خاص به مقولة زبان و پدیده های مرتبط با آن می نگرند. این سه نگرش عبارتند از: زبانشناسی صورتگرا٤، زبانشناسی نقش گرا٥ و زبانشناسی شناختی ٦. زبان شناسی صورت گرا، زبان را همچون نظامی ساخت بنیان و ریاضی گونه می پندارد؛ زبان شناسی نقش گرا زبان را نظامی برای ارتباط و زبان شناسی شناختی آن را نظامی شناختی می داند. بنیان گذاران این سه نگرش به ترتیب عبارتند از چامسکی (١٩٥٧) و گیون (١٩٧٩) و لانگاکر .(1976)در مقالة حاضر، نگارندگان در صدد هستند تا با معرفی مبانی نظری رویکرد شناختی و معرفی مفاهیم اساسی این رویکرد در تحلیل ساخت مجهول و مقایسة آن با مبانی نظری رویکرد زایشی (صورتگرا) در این مورد، تصویر واقعی تری از دیدگاه شناختی عرضه کنند و از این طریق به بررسی ساخت مجهول در زبان فارسی با تکیه بر دیدگاه شناختی بپردازند.
Machine summary:
خلاصة کلام اینکه ، گشتار مجهول در زبان فارسی ، گشتار مقیدی است که فقط بر جملات معلوم دارای افعال ارادی عمل می کند و حاصل آن ساخت های مجهول غیر مبهم است که همیشه دارای ترکیب اسم مفعول به اضافة فعل کمکی "شدن" است .
گاهی از فعل های متعدی مرکب نیز صورتهای مجهول بدون صفت مفعولی ساخته می شود این موضوع در مورد فعل هایی صدق می کند که جزء صرفی آنها از مصدر " کردن " است و با تغییر جزء صرفی به " شد " و " شود " فعل مجهول ساخته می شود مانند : ٥ الف ) معلم علی را تنبیه کرد .
( خریده گشت ، خریده گردد ) (ص ١٩١-١٩٢) لازار در مبحث افعال مرکب به ساخت فعل مجهول می پردازد و در این رابطه به موارد زیر اشاره می کند : الف ) با فعل " شدن " افعال لازمی ساخته می شوند که معمولا در تقابل با افعال متعدی ای که با فعل " کردن " یا " داشتن " ساخته شده اند و به عنوان فعل مجهول به کار می روند .
b. John gave Mary the book از دیدگاه زبان شناسان زایشی و صورت گرایان ، دو جملة فوق معنای یکسان دارند و تفاوت آنها، به جنبه های صوری باز می گردد (و نه معنایی ) و این تفاوت فقط تفاوتی روساختی است .
Cognitive Linguistics, New York: Oxford University Press.