Abstract:
دستگاه واجی گویش دلواری دارای ٢٣ هم خوان و ٩ واکه (٦ ساده و ٣ مرکب ) و آرایش واجی (C)CV)C( است . این گویش فاقد انسدادی ملازی واک دار /G/ است و این هم خوان به صورت /k/ ،γ/ / و /x/ در واژه های این گویش ظاهر می شود. در میان فرایندهای مهم واجی ، می توان این فرایندها را نام برد: الف ـ تضعیف : /f ,v ,b / ←w[ ] ؛ /d/←δ/ / ؛ و /h//x/ ←؛ ب ـ تقویت (بر روی واژه هایی از ریشة زبان پهلوی ): /w/ ←b/ / ؛ /f/ ←p/ / که در آغاز هجا رخ می دهد؛ ج. ـ درج /t/ پس از /̌s/ پایانی ؛ د ـ تبدیل /r/ و /L/ ؛ هـ ـ حذف /h/ و /n/ پایانی ؛ و ـ دگرگونی واکه ای /u/ ←i/ / ، ←u/ / /̄a/ ،a/ /←e/ / ،e/ / ،a/ / ← /̄a/؛ ز ـ تغییر هجاهای /ba/ ،ab/ / و /af/ به /ow/ در نتیجة دو فرایند تضعیف و هم گونی ؛ ح ـ تغییر ساختار هجاهای اسم های مصغر و حذف برخی واج ها
Machine summary:
٢-١ همخوان ها جدول ١ـ توصیف و طبقه بندی هم خوان ها هم خوان گویش دلواری فارسی معیار /p/ انسدادی ، دو لبی ، بی واک آغازی /pik/ میانی /epalc/١پایانی /aps/ پوک /puk/ کثیف /kasif/ دست /dast/ /b/ انسدادی ، دو لبی ، واک دار آغازی /ikbuj/٢ میانی /fakolbaj/ پایانی /somb/٣ گنجشک /kesgonj/ عنکبوت /ankabut?/ سم /som/ /t/ انسدادی ، دندانی ، بی واک آغازی /torvak/ میانی /toros?/٤پایانی /soht/ تربچه /etorobc/ شتر /otors/ سوخت /suxt/ /d/ انسدادی ، دندانی ، واک دار آغازی /dirya/ میانی /andalc/٥پایانی /band/ دریا /̄darya/ صندل /sandal/ بند /band/ ١ در گویش دشتستانی به این واژه /alpic/ گفته می شود که از bazag در زبان پهلوی به معنای بزه و بدی گرفته شده است (اکبر زاده ، ١٣٨١: ٤٦).
در این موارد، در واژه های فارسی پهلوی که با غلت /w/ آغاز شده اند، این واج طی فرایند تقویت ، تبدیل به انسدادی /b/ می شود: /bisi kerde/ →wise kardan/ / گسیل کردن /barm/ →warm/ / آبگیر /ikbuj/ →k/ iswinj/ گنجشک /bafr →wafr/ / برف /beδas/ →widest/ / وجب /ndeba/ →yendag/ wa/ پرنده همان طور که ملاحظه می شود، دو فرآیند واجی در موارد فوق (٤-١-٢ تا ٤-١-٦) صورت گرفته است .
٣- دو نوع فرایند تقویت در واژه هایی که اغلب صورت زیرساختی آنها از زبان پهلوی است ، دیده می شود: تبدیل غلت /w/ به /b/ و دگرگونی /f/ به /p/ که هر دو در ابتدای واژه رخ می دهد.
(
, 
, 
)
