Abstract:
جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ویژه ژئوپلیتیک، اقتصادی، تمدنی و استراتژیک همواره در معرض تهدیدهای گوناگون از سوی قدرتهای بزرگ قرار داشته است. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مرزهای تهدید علیه ایران از جانب روسیه به ماورای کوههای قفقاز عقب مینشیند و این امر یک مطلوبیت استراتژیک و امنیتی برای ایران محسوب میگردد. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و گشایش مرزهای جدید و استقلال کشورهای آسیای مرکزی، نه تنها تهدیدهای نظامی را کاهش داد، بلکه فرصتهای ( و بعضا تهدیدهای) جدیدی را برای ایران به وجود آورد. سوالی که در اینجا مطرح است، این میباشد که با توجه به شرایط این جمهوریها و معضلات سیاسی، اجتماعی و امنیتی آنها، رویکرد امنیتی ایران در این منطقه چگونه میباشد. مفروض مقاله این است که جمهوریهای آسیای مرکزی میتوانند در شرایط ثبات و امنیت، اهداف خود را محقق سازند و در نتیجه اهداف و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران نیز میتواند در چنین شرایطی بهتر تامین گردد. از اولویتهای امنیتی ایران در منطقه آسیای مرکزی این است که در این منطقه زمینه نفوذ قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای نه تنها افزایش پیدا نکند، بلکه کاهش نیز یابد و در این راستا، ایران سعی نموده با ایجاد روابط اقتصادی و فرهنگی (که منافع مشترک دوجانبه و چندجانبه را تأمین می نماید)، منافع خود را با منطقه گره بزند.
Machine summary:
برخی از منافع اصلی چین در منطقه آسیای مرکزی عبارت هستند از: - حضور در رقابت ها برای بهره برداری از ذخایر انرژی منطقه و طرح های خط لوله انتقـال این مواد به شرق آسیا؛ - جلوگیری از افزایش حضور آمریکا و ناتو در منطقه آسیای مرکـزی و گسـترش آن بـه سوی شرق ؛ - کمک به تحقق وحدت اقتصـادی کشـورهای منطقـه در جهـت جلـوگیری از بحـران اقتصادی و هرج و مرج و کاهش وابستگی آنها به روسیه و غرب ؛ - جلوگیری از گسترش بنیادگرایی اسلامی و افراط گرایی دینی در منطقه بـا توجـه بـه آسیب پذیر بودن بخش های بزرگی از استان های شمال غربی چین در برابر آن ؛ - مقابله با جدایی خواهی قومی با توجه به اشـتراکاتی کـه بـین برخـی از اقـوام سـاکن مرزهای شمال غربی چین و آسیای مرکزی از جمله ایغورهـا، قرقیزهـا و غیـره وجـود دارد؛ - مبارزه با جرایم سازمان یافته بین المللی، حمل مواد مخدر و جنگ افزار در منطقه ؛ - تلاش در جهت حفظ آرامش در شبه قاره هند که بر ثبات و آرامش در آسیای مرکـزی و جنوب ایالت سین کیانگ تأثیر اساسی دارد؛ - همکاری با روسیه برای کسب نفوذ در مناطق جنوبی آسیای مرکزی (خلیج فارس و خاورمیانه )؛ - هوشیاری در برابر تجدید قدرت روسیه در دراز مدت و آثار احتمـالی امنیتـی آن بـر منطقه و مرزهای چین (سنجابی و سیفی، ١٣٨٧: ٨٤).