بررسی پیکره بنیاد فرایندهای واجی تضعیف و تقویت در ادوار تاریخی زبان فارسی Journal Article

فرایند تضعیف آوایی نوعی کاهش انرژی به هنگام تولید آواهاست که اغلب در مورد همخوان­ ها و در محیط میان­ واکه­ ای یا پس‌واکه‌ای و یا در محیط پایان هجا و پایان واژه صورت می­ گیرد. اما، فرایند تقویت صورت معکوس این فرایند بوده و با افزایش انرژی و فشار هوا به هنگام تولید آواها همراه بوده و در آغاز هجا یا ابتدای واژه رخ می‌دهد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل میزان کاربرد فرایند‌های یادشده در زبان فارسی می­ باشد. این پژوهش به شیوه­ ی استنادی و با بهره­ گیری از پیکره­ای شامل 1459 بیت از آثار منظوم شاهنامه‌ی فردوسی، سی قصیده‌ی ناصرخسرو و بوستان سعدی و نیز نمونه­ هایی از واژه‌های متداول در دوره‌های میانه و معاصر صورت گرفته است. نتایج نشان دادند که الف) از قرن چهارم تا امروز، بسامد تقویت آوایی برخلاف تضعیف آوایی چندان چشمگیر نیست؛ ب) در دوره‌های میانه و معاصر، رخداد فرایند تضعیف و تقویت آوایی از بسامد فراوانی برخوردار است.

بررسی پیکره بنیاد فرایندهای واجی تضعیف و تقویت در ادوار تاریخی زبان فارسی یوسف آرام١ عاطفه حسینی صفوت ٢ چکیده فرایند تضعیف آوایی نوعی کاهش انرژی به هنگام تولید آواهاست که اغلب در مورد همخوانها و در محیط میانواکه ای یا پس واکه ای و یا در محیط پایان هجا و پایان واژه صورت میگیرد. آیا وقوع فرایندهای تضعیف و تقویت آوایی و شیوههای مختلف رخداد آنها در زبان فارسی تصادفی و دلبخواهی بوده است ؟ ٢) بسامد این تغییرات زبانی در زبان فارسی تا چه حد بوده است ؟ ٣) آیا تغییرات صورتگرفته محدود به یک دورهی زمانی خاص بوده و در آن دوره، نمود بیشتری داشته است یا در ادوار مختلف نیز شواهدی بر رخداد آن میتوان یافت ؟ روش تحقیق در این پژوهش ، که به روش استنادی و با بهرهگیری از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است ، نمونه های ذکر شده شامل ابیاتی از اشعار فردوسی، حماسه سرای قرن چهارم، ناصر خسرو، قصیدهسرای قرن پنجم و سعدی، شاعر پرآوازهی ایران در سدهی هفتم هجری بوده و ٤٦ واژه از زبان فارسی میانه انتخاب شده و با فارسی جدید مقایسه شده است . تصویر کلی که از این فرایند میتوان به دست داد، به صورت زیر خواهد بود: الف ) ساده > تشدید ب) خیشومی > ناسوده > زنشی > سایشی > انسدادی ج) واکدار > بیواک تراسک (١٩٩٦: ٦٠) اظهار میدارد که در زبانهای دنیا، واکرفتگی همخوانها در انتهای واژه فوقالعاده رایج بوده و به وفور اتفاق میافتد.