Abstract:
تا کنون آثار بسیاری در زمینه فرهنگ های فارسی شبه قاره ، به قلـم محققـان و فرهنگ نویسـان ایرانـی شـرح و بررسی شده است . اما برخی از این فرهنگ ها همچنان ناشناخته باقی مانده اند که یکـی از آنهـا، بحـر عجـم ، فرهنگی فارسی به فارسی تالیف شده در قرن ۱۳ قمری اسـت . مولـف در ایـن فرهنـگ ، مصـدرهای بسـیط و مرکب و مشتقات آنها و نیز ترکیب های وصفی و اضافی را از فرهنگ های پیش از خود، از جملـه کشـف اللغات ، بهار عجم و غیاث اللغات گرد آورده است . در این جستار کوتاه ، نخست زندگی مولـف و هـدف او از تـالیف بحـر عجم بررسی شده و سپس شرحی از ساختار فرهنگ به دست داده شـده اسـت . در بخـش پایـانی بـه بررسـی شیؤه تدوین فرهنگ از جمله اطلاعات هر مدخل که شامل تلفظ ، معنی ، نکـات دسـتوری و شـواهد اسـت بـا توجه به اصول فرهنگ نویسی پرداخته شده و به نکات قوت و ضعف آن اشاره شده است .
Machine summary:
"به تصریح مؤلف (ص ۲) در فرهنگ ، ذیل برخی از مصـدرهای بسـیط ، افـزون بـر معنـی مصدری ، معانی مشتق های آن مصدر نیز مد نظر قرار گرفته است ، مانند : «رستن : بالضـم روئیدن و برآمدن نبات و گیاه از زمین و موی از بدن و امثال آن ، رست : محکم و مضـبوط و دلیر و شجاع و چیـره و غالـب آمـدن و نـوعی از خـاک سـخت و مطلـق خـاک ، رسـته : نـام حلوایی که به عربی کعب الغزال گویند » .
۵. مؤلف چنانکه در فهرست مندرجات بحر عجم اشاره کرده ، در شـیؤە ارائـۀ مطالـب ، نخســت مصــدرهای بســیط ، ســپس مصــدرهای مرکــب و مشــتق های آنهــا و بــدنبال آن ترکیب های اضافی و توصیفی متعلق به یک حرف را آورده اسـت ، امـا مصـدرهای بسـیط ، مرکب و ترکیب های اضافی و توصیفی ، نه هم ردیف و با هـم ، بلکـه جـدا الفبـایی شـده اند، این شیوه ، سرعت دسترسی کاربر را به لغت یا عبارت کاهش و درصد اشـتباه او را افـزایش می دهد و ناچار می شود از فهرست مندرجات کتاب یاری بگیرد .
۶. تعریف بیشتر مدخل ها با ذکر مترادف به دست داده شده است مانند : «جنگیـدن : جنگ ، ستیزه کردن »، «جوئیدن : جستن » و به نـدرت بـا ذکـر متضـاد بیـان شـده ماننـد : «آوردن ضد بردن »، «آمدن ضد رفتن و به معنی شدن نیز آمده » ."