Abstract:
با استقرار حکومت غزنویان تجارت در مناطق شرقی ایران رونق فراوانی یافت. ایران با موقعیت جغرافیایی خود و قرارگرفتن بر سر راه هندوستان و چین- دو مملکت پرنعمت دنیای آن زمان - شاهرایی جهت فروش امتعهگران بهای ممالک یادشده به سرزمینهای دیگر از بینالنهرین تا اروپا به شمار میرفت. در این میان تجّار ایرانی عامل مهم این داد و ستد در سرزمینهای وسیع بودند.
سنگبست به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص خود و اهمیّت فرهنگی، تجاری و سیاسی از نقاط بسیار مهم در خراسان قدیم بود. در این منطقه تاسیسات معماری مهمّی چون: مناره، کاروانسرا و مقبرهای منسوب به ارسلان جاذب که در دوره غزنویان در خراسان ساخته شد، از اعتبار بسیاری برخوردار است. این بناها الهام گرفته از آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در بخارا میباشد. و تقریبا کهنترین اثر معماری اسلامی بر جای مانده در خراسان امروز است. سنگبست احتمالا در ادامه همان چهار طاقیهای دوران ساسانی ساخته شده است. کاربرد مصالح و کتیبههای کوفی آن نشان دهنده تفاوت این بنا با بناهای دوران ساسانی است.
این مکان در دوره رونق خود یعنی در عهد غزنویان در سده سوم و چهارم هجری، قمری مورد توجه ارسلان جاذب سپهدار توس واقع گردید و به خاطر قرار گرفتن در شاهراه اصلی جاده ابریشم چنان مرکزیت پیدا کرد که به محل عبور کاروانها، تجّار و مسافران تبدیل شد.
Machine summary:
این مکان در دوره رونق خود یعنی در عهد غزنویان در سده سوم و چهارم هجری، قمری مورد توجه ارسلان جاذب سپهدار توس واقع گردید و به خاطر قرار گرفتن در شاهراه اصلی جاده ابریشم چنان مرکزیت پیدا کرد که به محل عبور کاروان ها، تجار و مسافران تبدیل شد.
خراسان ، سنگ بست ، ارسلان جاذب ، ایاز، غزنویان ، جاده ابریشم 7 مقدمه موقعیت جغرافیایی خراسان موجبات رونق تجارت را از قدیم الایام در این منطقه فراهم ساخته بود.
سنگ بست مقر تجمع کاروان های تجاری امروزه در ایران در طول راه های اصلی جاده ابریشم آثار کاروانسراهایی برخورد میشود که اغلب یا قدیمیاند یا بر بقایای کاروانسراهای پیشین بنا شده اند.
رباط سنگ بست این رباط در مسیر اصلی جاده ابریشم و تلاقی پنج راه - مرو، نیشابور، قهستان ، هرات و توس - به عنوان کهن ترین بنای دوره اسلامی دارای اهمیت تجاری و نظامی بوده است .
موقعیت سوق الجیشی سنگ بست به خاطر قرار گرفتن درتلاقی راه های ارتباطی جاده ابریشم بر سر پنج راه اصلی مرو، نیشابور، هرات ، قهستان ، توس در خراسان در دوره غزنویان برای رفاه حال مسافران ، تجار، در این مکان همراه با تاسیسات بسیار ساخته شد.
این مکان علاوه بر رباط تاریخی، مناره ایاز، مدرسه و آرامگاه ارسلان جاذب را در خود جای داد و در دوره های بعدی مورد استفاده قرار گرفت ، هر چند که در برخی دوره ها بخاطر تغییر حکومت ها و میسرهای تجاری، بازرگانی از رونق اولیه سنگ بست قدیم کاسته شد.
(
, 
, 
)
