آزاد (āzād) و آزادان (āzādān)؛ منشأ و تحول آن‌ از ایرانی باستان به ایرانی میانة غربی Journal Article

Writer: جم، پدرام ؛

تاریخ ایران تابستان و پاییز 1392 - شماره 72 Ranking Science-Research (Ministry of Science/ISC (‎38 page(s) - From 17 to 54 )

Keywords: آزاد فارسی میانه بنده اشرافیت ساسانی تحول و گسترش معناشناختی

Abstract:

مقالة حاضر به بررسی واژة ایرانی کهن āzāta، سیر تحول معنایی آن در گذر زمان از ایرانی باستان به ایرانی میانة غربی، و تا زمان رواج فارسی نو می‌پردازد و با ارائة شواهد مربوطه از دورة باستان (اوستا) و میانة (پارتی و فارسی میانه) زبان‌های ایرانی، تحول و گسترش معنایی این واژه را بررسی می‌کند. در این بررسی نشان داده شده که مفهوم آزاد به معنای «رها و غیرمقید» که در بیشتر اوقات بر دیگر مفاهیم این واژه سایه افکنده و به تعابیر نادرستی از منشأ āzādān (گروه نجبا) در دورة ساسانی انجامیده، در حقیقت تحولی ثانویه در عرصة معناشناختی آن است و ریشة این گسترش معنایی در یک سنت کهن ایرانی نهفته است، سنتی که طی آن ممکن بود بنا به دلایل و تحت شرایطی، افراد وابسته (بندگان) به عضویت خاندان مخدوم خود درآیند.

Machine summary:

٣ صورت جمع این واژه ، ndazaa، به گروه مشــخصی از نجبای خرد جامعۀ ساســانی (و پارتی ) اطلاق می شــده اســت ،٤ اما به رغم کاربرد واژة dzaa به معنای «رها» در متون پهلوی و اســتفاده از آن در افعال مرکبی همچون d kardanzaa به معنــای «آزاد نمودن (برده )»، صورت جمــع آن ، برخلاف تصــور، برای اطلاق به «افراد آزاد (در مقابل بردگان )» به کار نمی رفت . پریخانیــان بعدهــا از این نظر عدول کرد و در واژه نامۀ برگردان مادیان هزار دادســتان واژة dzaa را در دو معنای «اصیل و نجیب » و «آزاد (در مقابل برده )» از zan√ دانست : Anahit Perikhanian, The Book of Thousand Judgements, A Sasanian Law-book, with Introduction, translation and Translation of the Pahlavi Text, notes, Glossary and Indexes, Tr. by Nina Garsoïan, Costa Mesa, California: Mazda Publishers, 1997, p. بنابراین کاربرد این صفت به زنان اشرافی ـ آن گونه که هرتسفلد بیان کرده ـ محدود نبوده است : Ernst Herzfeld, &quot;Zarathustra Teil III, Der awestische Vištāspa&quot;, AMI I, 1929-30, p. اما واژة یادشده ، در متن پازند ویراستۀ جاماسپ آسانا و وست که مورد استفادة نویسنر نیز بوده ، آشکارا taza خوانده می شود و نه awat؛ بنابراین فرضیۀ نویسنر نامحتمل است : apud Jacob Neusner, &quot;A Zoroastrian Critique of Judaism: Škand Gumanik Vičar, Chapters Thirteen and Fourteen: A New Translation and Exposition&quot;, JAOS, Vol. 83. 3 وست در ترجمۀ شکند گمانیک وزار آن را «مقدس / holy» معنا کرده ؛ اما چنین معنایی برای اصطلاح dzaa شناخته شده نیست : Edward William West, Pahlavi Texts, Part III, SBE Vol. XXIV, Oxford: The Clarendon Press, 1885, p.

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: