Abstract:
پس از تصویب اصل (50) قانون اساسی، قوانین و مقررات زیست محیطی همچون سایر قوانین و موضوعات مهم به تبصره ها و مواد قانونی برنامه های پنج ساله توسعه کشور، اضافه شد. رسمیت یافتن این موضوع در قانون اساسی کشور اگرچه نقطه عطفی در تاریخ محیط زیست کشورمان به شمار می آمد، ولی عملکرد مطلوبی را در عرصه اجرا و پیامدهای زیست محیطی به دنبال نداشت. لذا در این مقاله برآن شدیم تا با مروری بر برنامه های توسعه کشور، ارزیابی از روند شکل گیری و تکامل این قوانین، به عنوان اصلی ترین سند بالادستی در تدوین راهبردهای پنج ساله توسعه کشور داشته باشیم. در این مقاله پس از ذکر مقدمه ای کوتاه در خصوص محیط زیست، ابتدا به جایگاه کشورمان از منظر چند شاخص منتخب اشاره می کنیم. سپس با استفاده از روش دلفی به انتخاب و معرفی هفت موضوع اصلی که عموما از چالش های هر نظام برنامه ریزی در خصوص مسائل زیست محیطی محسوب می شود اشاره کرده و سپس با کند و کاو در برنامه های توسعه پنج ساله، جایگاه این موضوعات را در چهار برنامه اول توسعه، از نظر چگونگی توجه و اعمال در برنامه، دنبال خواهیم کرد. سپس به شکل جداگانه چگونگی پرداخت این عناوین را در برنامه پنجم مورد ارزیابی قرار خواهیم داد. در انتها نیز، ضمن بیان نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای برنامه پنجم، به ارائه راهکارهایی جهت بهبود ضعف های موجود، بقای نقاط قوت، استفاده از فرصت ها و گریز از تهدیدها خواهیم پرداخت.
The subject of Policy research evaluation has been explored in this essay، which is one of the critical subjects in policy research area and has not been considered important enough so far. This subject explores the indicators and factors that are influential in improvement of the quality level of consequences of policy research. In this essay، the concept of policy research and the policy research process have been explained firstly. Then by the use of exploratory-applied method and context analysis method، the references of policy research have been explored to design policy research evaluation model. Based on research findings، 34 final indicators have been identified that they have been organized in 5 dimensions or stages that have been used in designing the policy research evaluation model. Afterwards، with application of the designed model، the policy research reports have been evaluated in Islamic consultative assembly research center. For this purpose، 10 policy research reports were selected and the evaluation results have been presented in form of tables. In closing، the worst and best indicators related to the evaluation of policy research reports and also، the dimensions or stages that have gained better status in Islamic consultative assembly research center have been indicated.
Machine summary:
سپس با استفاده از روش دلفی به انتخاب و معرفی هفت موضوع اصلی کـه عمومـا از چـالش هـای هـر نظـام برنامه ریزی درخصوص مسـائل زیسـت محیطـی محسـوب مـیشـود اشـاره کـرده و سـپس بـا کنـدوکـاودر برنامه های توسعه پنج ساله ، جایگاه این موضوعات را در چهار برنامه اول توسـعه ، از نظـر چگـونگی توجـه و اعمال در برنامه ، دنبال خواهیم کرد.
پیگیری این عنوان دربرنامه پنجم پس از اینکه ارزشـگذاری زیسـت محیطـی بـه عنـوان یـک اولویـت و یـک شـروع مهـم در ملحوظ نمودن هزینه های آلودگی محیط زیست مطرح شد، توجـه بـه برنامـه هـای مختلـف کم کم بالاتر رفته ، تا آنجا که در برنامه پنجم ، در پنج ماده مختلف (نسبت به برنامـه چهـارم که در دو ماده ذکر شده است ) اهمیت و لزوم پیـاده سـازی آن درج شـده اسـت .
ـ در این برنامه به موضوعات راهبردی و برنامه های بلندمدت محـیط زیسـت توجـه خاصـی شده است ، به گونه ای که در ٥ ماده مستقیما بـه آن اشـاره شـده اسـت (ایـن مـواد در بخـش «ارزیابی اثرات زیست محیطی » و در قالب ارزیابی راهبردی زیست محیطی بخش شـده انـد).
سـپس به طور جداگانه برنامه پنجم را ازمنظر هفت عنوان مطرح شده بررسی کرده و ضمن مقایسـه با برنامه های گذشته ، چگونگی توجه این برنامه را به موضوعات مطروحه و در نهایت نقـاط ضعف ، قوت ، فرصت ها و چالش هـایی کـه پـیش روی ایـن برنامـه و بـه تبـع محـیط زیسـت کشورمان است را بررسی کردیم .