Abstract:
ادبیات مشروطه بخشی از ادبیات غنی و پربار ایران است که در دورهای شکل گرفت که اوضاع سیاسی اجتماعی، ساخت طبقاتی و بافت سنتی جامعه در حال تغییر بود.آنچه موجب تسریع این تحول در سطح کشور میشد، شعرها و اعمال مشروطهخواهان و روشنفکرانی بود که به صورت نظری و عملی در حوادث نقش مهمی داشتند و شعرهایشان که به زبان بسیار ساده و عامهپسند سروده میشد، زبانزد مردم کوچه و بازار بود.در میان این مشروطهخواهان و نواندیشان، ملکالشعرای بهار جایگاه ویژهای داشت و شعرهایش بازتابدهندهی تحول زمان و نبوغ و آگاهی فراوان وی دربارهی شعر فارسی بود.نبوغی که عناصر بیدارگرانهای همچون وطن، استبدادستیزی، آزادیخواهی، حکومت قانون، استعمارستیزی، آزادیخواهی، حکوت قانون، استعمارستیزی، و حتی اسلام را به قالبهای شعری کهن درآورد و موجب بیداری و روشنفکری جامعهی زمان خود میشد.
در این مقاله تلاش میشود عناصر بیدادگر و هویتساز شعر ملکالشعرای بهار، و انگیزهای او از سرودن این شعرها، و نیز تاثیر آنها بر جامعه تبیین شود.
Machine summary:
فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س ) سال نوزدهم ، دوره جدید، شماره ٣، پیاپی ٨٠، پاییز١٣٨٨ مؤلفه ها و عناصر بیدارگر شعر بهار در مقابله با سیطره ی استبداد 1 محمدرضا علم 2 میثم صاحب تاریخ دریافت : ٨٩/٢/٢ تاریخ تصویب : ٨٩/١١/٢ چکیده ادبیات مشروطه بخشی از ادبیات غنی و پربار ایران است که در دوره ای شکل گرفت که اوضاع سیاسی اجتماعی، ساخت طبقاتی و بافت سنتی جامعه در حال تغییر بود.
در سن ١٨ سالگی- بعد از مرگ پدر- تصمیم داشت به تهران برود و به کمک بزرگان دولت برای فراگرفتن علوم جدید به خارج سفر کند، اما به دو دلیل از این تصمیم صرف نظر کرد؛ یکی سرپرست خانواده بودن و دیگر انقلاب ایران بود که در سال ١٣٢٤ق ، دو سال پیش از مرگ پدرش ، اتفاق افتاد و در اوضاع اجتماعی ایران تأثیرهای شگرفی به جا گذاشت (بهار، ١٣٨٠: ٢٧).
بهار همچون دیگر شاعران عصر مشروطه با شناخت پیچیدگیهای روابط جدید جهانی و ترفندهای کشورهای استعمارگر، با بهره گیری از میراث تاریخی سعی در برانگیختن احساسات ملی برای حفظ مصالح عالی ایران داشت ؛ برای مثال هنگامی که قرارداد ١٩٠٧ (١٢٨٩ش ) بین روس و انگلیس منعقد شد و ایران به دو منطقه نفوذ تقسیم شد، با سرودن قصیده ای در مذمت سِر ادوارد گری - وزیر امور خارجه ی انگلستان و بانی اصلی این قرارداد - و چاپ آن در روزنامه ی حبل المتین کلکته ، باعث شهرت خود در محافل ادبی، سیاسی و آگاه شدن مردم از سیاست های دول استعماری شد.