Abstract:
در دوره پهلوی به ندرت شاهد تغییر و تحولی در مساله جامعه مدنی در ایران هستیم؛ جامعه مدنی یک قرارداد اجتماعی است؛ که در غرب از قدمتی طولانی برخوردار بوده و از یونان باستان تاکنون با معانی متعددی از این واژه روه به رو هستیم. پدیده جامعه مدنی در ایران یکی از مفاهیم و موضوعات پچیده و قابل تامل است، که همواره چالش های سیاسی اجتماعی زیادی را دربردارد. برای اولین بار در زمان مشروطیت بود که به خاطر ورود اندیشه های نوگرایانه درباره حکومت، دسته هایی را برای برقراری حکومت قانون و نهادهای مدنی رهنمون ساخت؛ ولی بعد از مدتی دوباره جامعه همان مسیر قبلی خود را طی کرد. بنابراین اگر حکومت هایی را که در ایران تا قبل از انقلاب اسلامی به قدرت رسیده اند را بررسی کنیم، متوجه می شویم که جامعه مدنی و عدم استقرار آن در پهلوی دوم می باشد.
سوال های اساسی پژوهش عبارتند از: جامعه مدنی چگونه و چه هنگام پیدا شد و چه مراحلی را از گذارند؟ موانع استقرار جامعه مدنی در ایران معاصر کدامند؟ پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای با تکیه بر روش تاریخی بر آن است تا فرضیه نقش استبداد دولت و عدم نهادمندی سیاسی در بین اقشار مختلف جامعه را تبیین نماید.
Machine summary:
"تهران : مرکز اسنید انقلاب اسلامی ،ص ک١ سیسرون در کتاب «جمهوری» می نویسد: «قانون پیوند جامعه مـدنی اسـت » منظـور از جامعـه مدنی ، جامعه ای است که به شکل سیاسی و حقوقی نظام یافته اسـت و سیـسرون از آن بـه عنـوان یک امر عمومی نیز یاد می کند، سیسرون مفهوم جامعه مدنی را در تعرض با جامعه بشری بـه کـار 1 می برد و در همین رابطه از حقوق مدنی در مخالفت با حقـوق طبیعـی سـخن بـه میـان مـی آورد (جهانبگلو، ١٣٧٤: ١٤).
به نحوی که نه اقتدار و سلطه دولـت ، صـدماتی بـه جامعـه وارد کند و نه گسیختگی و قدرت فزاینده گروههای اجتماعی برای دولت منحل باشد٣ (بـشیریه ، ١٣٧٢: ١٢) لاک معتقد است که جامعه مدنی آنجاست که انسان برای جان و مال خود احساس امنیـت و آرامش می کند و تأکید دارد که قوة مقننه باید تأسیس شود.
دکتر اقبال در زمان نخست وزیری خود روزی در حضور یکی از دوستان قدیمی خود، لیـوان آبـی 2 را از روی زمین برداشت و گفـت :«مـن بـدون اجـازة اعلیحـضرت همـایونی آب نمـی خـورم» (نجاتی ، ١٣٧٣: ٩٣) ستونهای نگهدارندة رژیم برای برقراری استبداد: الف ) نظامیان و نیروهای ارتش : شاه همچنین برای این که بتواند اسـتبداد را در جامعـة ایـران بـا شدت بیشتری به مرحلة اجرا درآورد و در واقع جامعـه مـدنی را تـضعیف کنـد، سـعی مـی کـرد حمایت نظامیان و نیروهای ارتش را به دست آورد."