Abstract:
امروزه مدیریت بحران جزء جداییناپذیر برنامهریزی شهری معاصر تلقی میشود و از جمله سناریوهای کارآمد برای ساماندهی وضعیت آسیبدیدگان «مکانیابی اسکان اضطراری» است. اسکان اضطراری مرحلهای است که طی آن فرایندهای اجتماعی توانمندسازی و بهبود نوع سکونتگاهها پس از بحران صورت میگیرد. از نظر اجتماعی مسکن اضطراری بهمعنای نجات آوارگان، کمک به مصدومان و شروع فعالیتهای روزانه پس از بحران است. در این نوع اسکان، فرایندهای اجتماعی توانمندسازی و بهبود نوع سکونتگاهها پس از بحران انجام میگیرد. پژوهش حاضر با هدف «ارزیابی عوامل موثر بر مکانیابی اسکان اضطراری مطالعة موردی شهر ارومیه» است. رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی- تحلیلی و نوع تحقیق اسنادی و پیمایشی است. براساس دادههای مستخرج از طرح جامع شهر ارومیه، ابتدا شبکههای دسترسی، عامل طبیعی، مدیریت، امنیت و فاکتور عملکردی بهصورت پیمایشی روی نقشه مشخص شد. سپس از کارشناسان مسائل شهری خواسته شد براساس مقایسات زوجی اولویتهایی را مشخص سازند. نتایج تحقیق نشان میدهد عامل طبیعی با میانگین وزنی 102/ 0 رتبة اول، عامل دسترسی با میانگین وزنی 087/ 0 رتبة دوم، عامل مدیریت با میانگین وزنی 075/ 0 رتبه سوم، عامل امنیت با میانگین وزنی 068/ 0 رتبه چهارم و درنهایت عامل عملکردی با میانگین وزنی 061/ 0 رتبه پنجم را دارد. در واقع فاکتورهای موثر بر مکانیابی اسکان اضطراری سهم متفاوتی در تحقق آن دارند که نیازمند توجه جدی مدیران و تصمیمسازان شهری است.
Machine summary:
امروزه مسئلۀ پسایندهای روانی بعد از بروز حوادث یکی از دغدغه های اصلی متولیان بخش های مدیریت بحران در کشورهای توسعه یافته است ؛ بنابراین ، نقش مکان یابی و اسکان موقت آسیب دیدگان در مکان های پیش بینیشده اهمیت بسیاری در برنامه ریزی شهری و شهرسازی دارد (احدنژاد و دیگران ، ١٣٩٠: ٤٩).
با توجه به مباحث مطرح شده ، مهم ترین مفاهیم در برنامه ریزی اسکان اضطراری که باید برنامه ریزان شهری و منطقه ای به آن توجه کنند عبارت اند از: دسترسی آسان (مشخص کردن مکان های مناسب )، واحدهای راحت (طراحی متناسب با محیط زیست )، ارزان (استفاده از امکانات موجود)، استفادة مجدد، حفظ شبکه های اجتماعی (تعیین نزدیک ترین محل ممکن به مساکن آسیب دیده )، تهیه از سوی دولت و نهادهای غیردولتی (مشورت با مردم ) و یکپارچگی کلی در راهبرد بازسازی (ارزیابی مسکن و برآورد بودجه برای زمین ، واحد، زیرساخت و خدمات مورد نیاز) (جانسون ، ٢٠٠٢: ٨٧).
برعکس ، تراکم جمعیتی بالا در شهر به معنی تلفات و خسارت های بیشتر در هنگام وقوع زلزله است (عبدالهی، ١٣٨٣: ٩٠)؛ بنابراین ، در مناطق پرتراکم از نظر جمعیت ، برنامه ریزی برای مکان یابی اسکان موقت اولویت دارد.
در این پژوهش ، از تکنیک تاپسیس برای رتبه بندی عوامل مؤثر بر مکان یابی اسکان اضطراری در سطح ارومیه استفاده شده است ؛ یعنی ابتدا پژوهش های میدانی در زمینۀ تراکم جمعیت ، شبکۀ ارتباطی، مراکز بهداشتی و درمانی و...
, 2004, Planning and locating temporary settlement camps for earthquake survivors case studies, Tehran 6 Region 1 district, 2nd International Conference on Natural Disaster Crisis Management, PP.