Abstract:
کاربرد GIS در مکان یابی عرصه های پخش سیلاب
آل شیخ علی اصغر,سلطانی محمدجعفر,هلالی حسین
پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارش در مناطق خشک و نیمه خشک، علاوه بر ایجاد سیلاب های مخرب موجب هدر رفتن رواناب سطحی می شود. از این رو مهار رواناب سطحی و بهره برداری مناسب از آن می تواند راهکار مناسبی برای جلوگیری از هدر رفت آب باشد. تعیین عرصه های مناسب برای استفاده بهینه از سیلاب یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده موفقیت طرح های پخش سیلاب می باشد. از سوی دیگر تعیین مکان های مناسب با استفاده از روش های سنتی و متداول بسیار دشوار بوده و اکثرا باعث بروز خطا می شود. سیستم اطلاعات جغرافیایی به همراه ابزارها و تکنیک های آن توانایی آن را دارد که تلفیق لایه های مختلف اطلاعاتی در قالب مدل های مختلف و در حداقل زمان ممکنه در مکان یابی عرصه های مناسب پخش سیلاب مورد استفاده قرار گیرد.
مکان مورد مطالعه این تحقیق در حوزه آبخیز سمل از بزرگ حوضه آبخیز اهرم بوشهر و با وسعت 31571.7 هکتار قرار گرفته است. هدف از این مقاله تعیین مکان های مناسب پخش سیلاب با استفاده از نقشه های شیب، قابلیت اراضی، نفوذپذیری سطحی، واحدهای کواترنر و ضخامت آبرفت می باشد که در محیط GIS صورت پذیرفته است. نقشه کاربری اراضی از داده های ماهواره لندست TM (سال 1991)، عکس های هوائی و مطالعات میدانی استخراج شده اند. سپس به لایه های اطلاعاتی با توجه به میزان اهمیت هر یک در مکان یابی وزن خاصی داده شد و با تلفیق لایه ها در قالب مدل های منطق بولین، شاخص هم پوشانی نقشه ها، منطق فازی و مقایسه با عرصه های کنترلی (عرصه های اجرا شده توسط وزارت جهاد کشاورزی) نقشه مکان های مناسب پخش در هر مدل به دست آمد.
نتیجه تحقیق نشان می دهد که اپراتورهای 0.1= گاما، 0.2= گاما و Product از مدل منطق فازی بیشترین هم پوشانی را با عرصه های کنترلی داشته و بهترین مدل تلفیق برای تعیین مکان های مناسب پخش سیلاب در منطقه مورد استفاده می باشند.
Machine summary:
"جدول 1 واحدهای کواترنر و مساحت و درصد گسترش هریک در حوضه آبخیز سمل(به تصویر صفحه مراجعه شود) تهیه نقشه نفوذپذیری سطحی برای تهیه نقشه نفوذپذیری سطحی از گزارشات طرح جامع آبخوان دارای اهرم بوشهر و انجام عملیات صحرایی استفاده گردید برای این منظور و اندازهگیری میزان نفوذپذیری خاک در محدوده مورد مطالعه از روش حلقههای مضاعف استفاده شد.
2-مدلهای شاخص نقشههای همپوشانی در این مدلها علاوهبر وزندهی به واحدها در هر لایه اطلاعاتی به هر لایه اطلاعاتی(نقشه) براساس اهمیت آن در مکانیابی در دو حالت زیر وزن داده شده است: 1-مدلهای :Binary Evidence maps در این تحقیق محدوده وزندهی بین 0 تا 10 انتخاب شد با توجه به اهمیت هریک از لایههای اطلاعاتی(نقشهها)در مکانیابی برای نقشه شیب وزن 10،برای نقشه نفوذپذیری سطحی وزن 8،برای نقشه ضخامت آبرفت وزن 7 و برای نقشههای قابلیت اراضی و واحدهای کواترنر وزن 6 درنظر گرفته شد.
جدول 4 مساحت عرصههای پیشنهادی و تعداد پیکسلهای آن و میزان همپوشانی با عرصههای کنترل در هر مدل(به تصویر صفحه مراجعه شود) نتیجهگیری همانگونه که در جدول شماره 4 مشاهده میشود: 1-از میان مدلهای ارزیابی شده،اپراتور ضرب جبری فازی و 1/0 گاما و 2/0 گاما از مدل منطق فازی کمترین مساحت عرصه پیشنهادی و بیشترین همپوشانی را با عرصههای کنترل دارند و ازاینرو بهترین مدلها برای تلفیق لایههای اطلاعاتی در مکانیابی عرصههای مستعد پخش سیلاب در محدوده مورد مطالعه شناخته شدند."