سیاق و کارکرد آن در کتاب التعبیر القرآنی بررسی دیدگاه فاضل صالح السامرایی Journal Article

سیاق از مقولۀ دلالتهای عقلی و بهترین قرینه در کشف دقیق معانی آیات برای مفسرین، زبان شناسان وعلمای بلاغت می­باشد. مساله اصلی این پژوهش نیز تبیین، ارزیابی و چگونگی کاریرد آن در کتاب التعبیر القرآنی به قلم ادیب عراقی، فاضل صالح السامرایی بوده که با استقراء و گزینش برخی آیات از قرآن کریم انجام گرفته­است. وی با هدف نشان دادن جلوه­های ادبی اعجاز قرآن ضمن رد مساله تکرار به بیان اسرار آیات متشابه پرداخته­است و ثابت نموده چگونه هر واژه­ای بر جای خود آنچنان مستقر است که امکان جابجایی با لفظ مشابه را ندارد؛ زیرا با روح کلمه و کلام یعنی سیاق پیوند خورده است. یکی از شاخصه­­های مهم تبیین­های او پیوند لغت و نحو با معانی در بلاغت است. وی در این عرصه با تکیه بر آراء پیشینیان و کتب آنها مانند «ملاک التاویل» غرناطی و تطبیق دیدگاه آنان با سیاق درون متنی و برون متنی، به ظرافتهای معنایی تازه­ای دست یافته که می­توان آن را توسعه معنایی در بستر سیاق تلقی نمود.

وی با هدف نشان دادن جلوه های ادبی اعجاز قرآن ضمن رد مساله تکرار به بیان اسرار آیات متشابه پرداخته است و ثابت نموده چگونه هر واژه ای بر جای خود آنچنان مستقر است که امکان جابجایی با لفظ مشابه را ندارد؛ زیرا با روح کلمه و کلام یعنی سیاق پیوند خورده است . رویکرد ادبی قرآن ابعادی مختلف دارد؛ برخی بیشتر به نکات لغوی یا نحوی توجه داشته ، برخی به بلاغت بخصوص در بخش معانی و مجاز وگروه دیگر به مسئله ارتباط آیات و سوره ها پرداختند ولی آنچه مسلم است ارتباط آیات در تفسیر یک آیه است که سیاق آیه یا بافت گفته می شود و با شیوه عقل گرایی با سیاق آیات در تفسیر ادبی قرین است زیرا عقل با چیدن شواهد کنار یکدیگر به دنبال کشف یک رابطه منطقی برای حصول به معنای حقیقی است و با وجود محدودیتهایی که دارد یکی از منابع معتبر در درک حقایق وحی است و آثار آن در تفاسیر قرن چهاردهم مانند المنار، المیزان ، تسنیم ، فی ضلال القرآن و تفسیر نمونه مشاهده می شود.