Abstract:
قواعد تفسیری ضوابط کلی هستند که در نظر گرفتن آن به استنباط و تفسیر صحیح معانی قرآن رهنمون شده مفسر را از وقوع در تفسیر به رای و شیوه استحسانی مصون می دارد. بنابراین هر مفسر نیازمند است که قواعد تفسیری را شناسایی کرده تفسیر خود را بر آن استوار نماید. با توجه به وجه تعلیمی روایات اهل بیت علیهم السّلام می توان سخنان ایشان را منبع متقنی برای دست یابی به قواعد تفسیری دانست. به همین جهت مساله اصلی پژوهش حاضر آن است که ثابت کند معصومین علیهم السّلام به انحاء مختلف، اصول و قواعد تفسیر را به منظور برداشت صحیح از آیات قرآن آموزش داده اند تا تفسیر صحیح کلام الهی این ضوابط سامان یابد. از این رو با توجه به وسعت روایات تفسیری اهل بیت علیهم السّلام
، مقاله حاضر با محوریت روایات است که ایشان نه تنها به تفسیر و تبیین کلام الهی پرداخته، بلکه مهمترین اصول و قواعد تفسیری را برای مسلمانان تبیین کرده اند.
Machine summary:
بنابرايــن خداونــد متعــال رســالت تبييــن و تفســير قــرآن را بــه پيامبـر؟ واگـذار کـرده ) النحـل ،٦٥/ ٤٤( و ايشـان نيـز ايـن رسـالت را بـه بهتريـن نحـو در گفتـار و رفتـار ايفـا نمودنـد؛ امـا دوران محـدود رسـالت پيامبـر؟ و شـرايط حاکـم بـر آن زمـان از يـک سـو و سـطح فکـري و فرهنگـي عمـوم مسـلمانان از سـوي ديگـر بـراي تضميـن فهـم صحيـح امــت از قــرآن و بــازداري از انحــراف هــا کافــي نبــود، بلکــه نيــاز بــود کــه ايــن ميــراث در ميــان خانــدان نبــوت باقــي بــوده و ايشــان وارث کتــاب الهــي و تبييــن کننــده وحــي باشــند.
از ايـن رو بـا توجـه بـه وسـعت روايـات تفسـيري أهـل بيـت ؟ و بـه منظـور تمرکـز بيشـتر، مقالـه حاضـر بـا محوريـت روايـات تفسـيري امـام رضـا؟ سـامان يافتـه و بـا گزينـش قواعـد تفســيري مســتفاد از روايــات امــام رضــا؟ درصــدد تيببــن ايــن مســأله اســت کــه امــام ؟ چـه قواعـدي را بـراي تفسـير قـرآن در نظـر داشـته و تـا چـه انـدازه ايـن قواعـد را در تفسـير لحـاظ کرده انــد؟ اهميت بررسي قواعد تفسير گرايش هــاي مختلــف مفســران در برداشــت از قــرآن و توجــه بــه شــيوه هــاي مختلــف تفسـيري و اختلافـات بيـن مفسـران ، حاکـي از آن اسـت کـه مفسـران بـراي تفسـير قـرآن و فهـم مــراد خداونــد متعــال نيازمنــد قواعــدي متقــن -بــر مبنــاي بديهيــات عقلــي و قطعيــات و مسـلمات شـرعي و ارتـکازات عقلايـي - بـوده تـا شـيوه تفسـيري خـود را بـر آن اسـتوار نماينـد و بـا کـم کـردن خطاهـا بـه مـراد واقعـي خـداي متعـال نزديـک تـر شـود و در پرتـو تبييـن دقيـق ايـن قواعـد، مبنـاي مناسـبي بـراي تفسـير صحيـح فراهـم آورنـد.