Abstract:
این پژوهش توصیفی-تحلیلی به ایجاد و بررسی مقولههای شعاعی اندامهای حوزة سر پرداخته است. بدین منظور معانی این واژههای چندمعنا با استفاده از فرهنگروز سخن و فارسنت و کتابهای دیجیتالی ژانرهای مختلف، وبلاگهای فارسی و یا مشاهدات پژوهشگر از گفتار روزمرة افراد استخراج شد. آنگاه این معانی مقولهبندی گردید و با توجه به ارتباطات مطرحشده راجع به مجموعههای شعاعی بهنقل از لواندوسکا تومازسیک (2007) به بررسی معانی این واژهها در مقولههای یافتشده پرداخته شد. ارتباطات مطرحشده شامل استعارة مفهومی، مجاز، علاقه و طرحوارة تصویری بودند که به ایجاد مقولههای شعاعی که بهصورت نمودارهایی متجلی گردید، منجر شد. این پژوهش علاوه بر ایجاد مقولههای شعاعی یادشده، به دنبال پاسخگویی به این سئوالات بود: آیا با توجه به ارتباطات میان سرنمون و واژههای بسطیافته از آن، امکان مقولهبندی و تشکیل مقولههای شعاعی مفاهیم چندمعنای اندامهای حوزة سر وجود دارد؟ تبیین چه عباراتی حاوی این اندامها با کمک این ارتباطات میسر نیست؟ آیا تبیینهای ارائهشده میتوانند در فرهنگنگاری و آموزش زبان مفید باشند؟ پس از تحلیل دادهها، نتیجة حاصل نشان داد این ارتباطات در تشکیل مقولههای شعاعی برای واژههای یادشده کارایی لازم را داشته اما در مورد اصطلاحات حاوی این واژهها زیاد مفید نبودند. به نظر میرسد با وجود این که میتوان با توجه به معنای کلی اصطلاحات آنها را مقولهبندی نمود اما ساز وکارهای معرفیشده در مورد مقولههای شعاعی نمیتواند به آسانی این مقولهبندی را تبیین نماید. همچنین یافتهها حاکی از این بود که مقولههای شعاعی حاصل در آموزش زبان و فرهنگنگاری نوین قابل استفاده میباشند.
This descriptive-analytic study explores the radial categories of the polysemous words of head (sar) domain in Persian. For this purpose the senses of these polysemous words were collected from Farhange Ruze Soxan, Farsnet, different digital books, weblogs and observation of people using these words. These senses were then categorized, and using the relations among the radial sets mentioned in Lewandowska-Tomaszczyk (2007), the senses were examined in these categories. The relations including conceptual metaphor, metonymy, synecdoche, and image schemas were used for developing the radial categories shown in diagrams. In addition, in this study the following questions were addressed: is it possible to categorize and develop radial categories for the head body parts of polysemous words using the relations between the prototype and the extended senses? Which type of expressions including these words cannot be explained using these relations? Can these explanations be employed in lexicography and teaching languages? The data analysis indicated that radial categorization of the polysemous words can be formed using these relations, but the application of them for categorization of idioms was not possible. It seems that although idioms can be categorized using the meaning of the whole idiom, the relations mentioned for radial categories were not useful for this purpose. The results indicated that the proposed radial categories can be used in teaching vocabularies and modern lexicography.
Machine summary:
ir مقوله های شعاعی یادشده ، به دنبال پاسخگویی به این سئوالات بود: آیا بـا توجه بـه ارتباطـات میـان سـرنمون و واژه هـای بسـط یافتـه از آن ، امکـان مقوله بندی و تشکیل مقوله های شعاعی مفاهیم چندمعنای اندام های حـوزٔە سر وجود دارد؟ تبیـین چـه عبـاراتی حـاوی ایـن انـدام هـا بـا کمـک ایـن ارتباطات میسر نیست ؟ آیا تبیین های ارائه شده میتوانند در فرهنگ نگاری و آموزش زبان مفید باشند؟ پس از تحلیل داده ها، نتیجۀ حاصل نشـان داد این ارتباطات در تشکیل مقوله های شعاعی برای واژه های یادشده کـارایی لازم را داشته اما در مورد اصطلاحات حاوی این واژه ها زیاد مفید نبودند.
هـر چند در کار مهرابی و ذاکر (١٣٩٥) تا حدی به معانی شعاعی نام اندام دسـت پرداختـه شـده است اما موضوع مقوله های شعاعی و کاربردهای آن در زبان فارسی کم تر مورد توجه واقـع شده است و به نظر می رسد این بررسی ها و کاربردی نمودن نتایج آنها نیـاز بـه توجـه بیشـتر دارد.
این در حالی است کـه زمینـه هـای مـرتبط بـا مقولـۀ شـعاعی ماننـد سـرنمون ، اسـتعارٔە مفهومی و طرحواره های ترسـیمی در کارهـای ترابـی و رقیـب دوسـت (١٣٩٥)، عمـوزاده و سلطانی (١٣٩١)، عموزاده و بهرامی (١٣٩١)، فیاضی (١٣٨٨)، فیاضـی و همکـاران (١٣٨٧)، گلفـام و همکـاران (١٣٩١)، گنـدمکار (آمـادٔە انتشـار) و موسـوی و همکـاران (١٣٩٤) تـا حدودی مورد بررسی قرار گرفته اند.
1 Lakoff 2 polysemy 3 prototyped-based categorization 4 Brugman 5 Kovecses 6 Janda 7 Lewandowska-Tomaszczyk ٢.