Abstract:
حج، از میان فرایض دین، دارای جایگاهی ویژه و فلسفه و احکام خاصی است وعملی است که عالمان و محققان در مورد ابعاد و مسائل مختلف آن بسیار سخن گفته اند. در این پژوهش به ابعاد مختلف حج، از جمله مناسک، احکام، فلسفه و ضرورت، حج و اخلاق، حج و عرفان و دیدگاه تربیتی حج از نظر عالم و عارف نامی ملامهدی نراقی می پردازد.
نراقی حج را با عظمتترین ارکان دین و مهمترین عامل نزدیکی بنده به پروردگار و موجب تزکیه نفس میداند و از نظر عرفانی حج صفای نفس را بالا میبرد، کبر و غرور را میزداید و روح انسان را جلا می بخشد. نراقی نخستین مرحله این حرکت را بیرون آمدن از خود و تعلقات مادی میداند و بر این باور است که فرد با بستن احرام از انواع تعلقات مادی و انواع امتیازات و تفاخرات و زخارف رها می شود تا حالت فرشتهگونه پیدا کند.
حج، آثار تربیتی عظیمی دارد؛ یکی از این آثار ، شناخت و آشنایی مردم با آثار و احادیث رسولالله9 و زنده نگهداشتن و به دست فراموشی نسپردن آنهاست؛ یعنی حج در واقع مروری است بر تاریخ اسلام و پیامبر9 بلکه مروری است بر تاریخ خدا پرستی و تاریخ پیامبران از آدم تا خاتم و تابلویی برای تمام فداکاریهای قهرمان توحید و پیامبرخاتم که حاجی با دیدن این صحنهها و مکانها پیام میگیرد.نراقی حج را به منزله ورود به عالم آخرت میداند.
Machine summary:
حج، ملامهدي نراقي، مناسک، احکام حج ، فلسفه حج ، اخلاق، عرفان، تربيت ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاد يار دانشگاه، عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور مقدمه حج در لغت به معناي قصد و آهنگ کردن است، اما در اصطلاح شريعت، عبارت است از قصد کردن مسلمان مستطيع به سوي خانة خدا، در زمان معين و با انجام اعمال و مناسک مخصوص، تا عبوديت و بندگي خود را در برابر خداوند متعال نشان دهد.
نويسنده در آغاز اين رساله، انگيزة خود از نگاشتن اين اثر و نيز علت نامگذاري آن را چنين بيان ميکند: «اين رساله را بنابر التماس بعضي از برادران ديني جمع نمود در اعمال واجبه؛ حجّ تمتع، نه قِران و اِفراد؛ زيرا که واجب بر جماعتي که منزل ايشان از شانزده فرسخ بيشتر باشد، حج تمتع است و حج قِران و اِفراد فرضِِ جماعتي است که منزل ايشان در مکه، کمتر از شانزده فرسخ باشد و از براي تماميت فايدة اين رساله، قدر ضروري از زيارت پيغمبر و فاطمه و ائمة بقيع: به آن ضمّ نمود و چون تمام آن در مكة معظمه شد، آن را «مناسك مكيّه» مسمّي نمودم.
نتيجه حج يک عمل ديني است که علماي بزرگ دين در مورد ابعاد ومسائل مختلف آن؛ از جمله مناسک، احکام و فلسفه و ديگر آثار تربيتي حج، رسائل و کتب ارزشمندي از خود به جاي گذاشتند؛ يکي از صدرنشينان مسند اخلاق عملي، ملا مهدي نراقي است که اثر او در زمان خود، يگانه اثر اخلاقي بود.