Abstract:
رابطهی اخلاق و سیاست درصحنهی عمل سیاسی بهویژه حوزه آمریت در قدرت سیاسی» از دیرباز محل
مداقهی اساسی متفکران و اصحاب حکومت بوده تا آن جا که نظرات مختلفی در حوزهی سیاست اخلاقی
و اخلاق سیاسی ارائه شده است. امیر مومنان علی (ع)، سیاست ورزی اخلاقی خود که منبعث از قرآن و
سنت نبوی بود را در راستای نشان دادن امکان عملیاتی اندماج اخلاق و سیاست ورزی در پهنهی امور
حکومتی و نهادینهسازی سیاست اخلاقی، به نحوی سامان داد که از این رهگذر آرمانگرایی با واقعیت
محوری گره بخورد. در مقاله حاضر با بهرهگیری از تبیین مدل مفهومی، تلاش شده است در پاسخ به
این پرسش که «سیاست ورزی اخلاقی حضرت امیر (ع) در مواجهه با مخالفان خود در شورش داخلی
اصحاب جمل از چه مولفههایی برخوردار است، این اصول مستند به سیرهی حکومتی حضرت امیر (ع) و
با اتخاذ شیوهی اسنادی- کتابخانهای» به بوتهی تحلیل و تبیین کشانده شده و درنهایت این نتیجه به دست
آمد که امام (ع) در جریان جنگ جمل که یکی از سرنوشتسازترین جنگهای دوران حکومتیشان بودء
بر اسب سرکش سیاست ورزی حکومتی, لجامی از جنس اخلاق اسلامی زدهاند و ضمن رعایت هشت
مولفه» استفاده ابزاری از اخلاق برای تحقق اهداف سیاسی را تخطئه نمودند.
Machine summary:
"در مقاله حاضر با بهرهگیری از تبیین مدل مفهومی، تلاش شده است در پاسخ به این پرسش که «سیاست ورزی اخلاقی حضرت امیر (ع) در مواجهه با مخالفان خود در شورش داخلی اصحاب جمل از چه مؤلفههایی برخوردار است»، این اصول مستند به سیرهی حکومتی حضرت امیر (ع) و با اتخاذ شیوهی اسنادی- کتابخانهای، به بوتهی تحلیل و تبیین کشانده شده و درنهایت این نتیجه به دست آمد که امام (ع) در جریان جنگ جمل که یکی از سرنوشتسازترین جنگهای دوران حکومتیشان بود، بر اسب سرکش سیاست ورزی حکومتی، لجامی از جنس اخلاق اسلامی زدهاند و ضمن رعایت هشت مؤلفه، استفاده ابزاری از اخلاق برای تحقق اهداف سیاسی را تخطئه نمودند.
در این نامه، حضرت یاری حاکم حق را مهمترین کارویژهی کارگزار حکومتی برمیشمارد و در آنجا که هاشم با ممانعت ابوموسی روبرو میشود و خبر این کارشکنی به امیر مؤمنان (ع) میرسد، امام (ع)، حسن (ع)، عمار یاسر و قیس بن سعد را به کوفه میفرستد و ضمن نامهای، ابوموسی را تهدید کرده، مینویسد: «از بنده خدا امیرالمؤمنین به عبدالله بن قیس؛ اما بعد، ای پسر جولاهک [شخص فرومایه] به خدا قسم چنین پنداشتم که از این کار که خدا تو را شایسته آن ندانست و بهرهای برای تو در آن قرار نداد، دوری نمیکنی.
در جریان دعوت مردم کوفه برای یاری امام در جنگ بصره، حضرت نامهای خطاب به مردم کوفه نگاشت و ضمن تبیین اقدامات طلحه و زبیر و عایشه بر ضد عثمان و بیعت از روی رضای طلحه و زبیر و سپس عهدشکنی آن دو، مردم کوفه را دعوت به جهاد کرد و در پایان نامه ذکر فرمود که: «چنان رفتار کنید که دربارهی شما گمان میکنم»(مفید، ۱۳۶۷: ۱۴۸)."