Abstract:
مقاله حاضر می کوشد تا نشان دهد مجاز فراتر از جایگزینی صرف واژهها در انسجام متن نقشآفرینی میکند؛ بنابراین در این مقاله مجاز پدیدهای مفهومی و مربوط به شناخت و نه مربوط به زبان تلقی می شود. چرا که به باور ما مجاز با ایجاد تعامل بین سه گستره شناختشناسی، هستیشناسی و زبانشناسی، انسجام متنی را رقم میزند. این امر خاص زبان ادبی نیست، بلکه در زبان روزمره هم شاهد آن هستیم. برای اثبات چنین مدعایی نگاهی نشانهشناختی و شناختی به مجاز را برمی گزینیم و با اتخاذ رویکرد انسجام هلیدی و حسن (1976) میکوشیم نشان دهیم با جایگزینی نگاهی مجازی به جای این رویکرد صوری میتوان تحلیلهایی هم فراگیرتر و هم سادهتر ارائه داد. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که مجاز نهتنها میتواند چنین نقشی را ایفا کند، بلکه حتی خلق و سازماندهی متن را هم رقم می زند.
Machine summary:
بـرای اثبـات چنـین مدعایی نگاهی نشانه شناختی و شـناختی بـه مجـاز را برمـی گـزینیم و بـا اتخـاذ رویکـرد انسجام هلیدی و حسن (١٩٧٦) می کوشیم نشان دهیم بـا جـایگزینی نگـاهی مجـازی بـه جای این رویکرد صوری می توان تحلیل هـایی هـم فراگیرتـر و هـم سـاده تـر ارائـه داد.
com) تاریخ دریافت : ١٣٩٦/٣/٦ تاریخ پذیرش : ١٣٩٦/٥/٨ طرح مسئله برخی مجاز را، در سنت ، فرایند جایگزینی واژه ای با واژه ای دیگـر مـی داننـد کـه از برخـی جهات با آن مرتبط است (مازنـدرانی ، ١٣٧٦: ٢٧٥؛ همـایی ، ١٣٨٦: ٢٤٧؛ صـفا، ١٣٣٥: ٣٥؛ کزازی ، ١٣٨٥: ١٤٠؛ شمیسا، ١٣٨٦: ٢٣) و برخی هم نگاهی زبان شناختی (برای مثال نـک : صــفوی ، ١٣٨٣: ٢٢٩) و شــناختی (راســخ مهنــد، ١٣٨٩: ٦٠؛ ;١٩٨٠ ,Johnson &Lakoff ١٩٨٩ ,Turner &Lakoff ) به مجاز دارند.
بـاور مـا ایـن اسـت کـه ابزارهای انسجام متنی ای که هلیدی و حسن مطرح کـرده انـد مـی توانـد بـه صـورت روابـط مجازی هم تفسیر شوند که در بافتار١ گفتمان شرکت می کنند و آن را به صورت یک کـل یکپارچه در می آورند.
رابطۀ مجازی صورت به جای صورتِ ارجاع در متن را به عنوان پدیده ای صوری توضیح می دهد؛ اما این روابط صرفاً در همین سطح نمی ماننـد، بلکـه آن هـا روابـط شناختی بین عناصرِ موجود در متن را بـه عنـوان مفهـوم هـا و چیزهـا هـم توضـیح مـی دهنـد.
٣. مجاز و حذف هدف ما در این بخش این است تا رابطۀ بازنمودی مجازی از نوع مفهوم به جای صورت را پیاده کنیم تا ببینیم می توانیم الگوهای حذف در متن را بر اساس آن توضیح دهـیم .