Abstract:
بیگمان، محیط زندگی هنرمند بر ذهن و زبان و بهتبعِ آن، بر بسیاری از شگردهای بلاغی و ادبی بازتاب یافته، در آثارش تأثیر مینهد. از همین روی در بررسی داستانهای اقلیمی، با تشبیهاتی روبهرو هستیم که رنگوبویی کاملاً اقلیمی دارند و متأثّر از عناصر بومی یک منطقه و زاییدة ذهنی هستند که انسی دیرینه با این عناصر بومی داشته است. در تشبیه اقلیمی، مشبّهبه، یک عنصر اقلیمی است که از طبیعت بکرِ بومی یا دیگر عناصر بومی مرتبط با اقلیمی که داستان در آنجا میگذرد، گرفته شده است. مقایسة این تشبیهات در داستانهای اقلیمیِ حوزههای پنجگانة شمال، جنوب، خراسان، کرمانشاه و آذربایجان، جالب و نشانة تمایز سبکی و فضای اقلیمی داستانها است. مقاله حاضر در پی نشان دادن اینگونه تفاوتها و تمایزها در تشبیهات بهکاررفته در داستانهای اقلیمی بهعنوان یک خصیصة سبکی برجسته است و میخواهد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که آیا میان تشبیهات بهکاررفته در داستانهای اقلیمی مناطق مختلف، تفاوتی هست و میتواند یک ویژگی سبکی خاص و متمایزکنندة داستانهای اقلیمیِ مناطق مختلف بهشمار آید؟ چنانکه از بررسیها برمیآید این تفاوت و تمایزگذاری بسیار محسوس است و تشبیه اقلیمی، عنصری اصیل و مستقل و تمایزگذار در داستانهای اقلیمی بهشمار میآید.
Machine summary:
تفاوت پژوهش ما با پيشينه هاي مذکور آن است که اولا داستان هاي پنج حوزة اقليمينويسي ايران (شمال ، جنوب ، خراسان ، کرمانشاه و آذربايجان ) را در يک محدودة تاريخي مشخص به طور کامل بررسي کرده و پس از مقايسه صور خيال بازتابيده در آن ها، در چشم اندازي گسترده و روشن به يک تقسيم بندي دقيق تر و ظريف تر و در همان حال جامع تر، از تشبيهات اقليمي پرداخته ايم .
تفاوت اساسي اين دو نـوع تشـبيه در آن اسـت کـه تشـبيهات نـوع (الـف ) کـاملا خاص يک منطقه و بومي همان اقليم اند؛ مثلا ما در داستان هاي اقليمي شـمال هـيچ گـاه نميبينيم که چيزي به نخل يا خرما تشبيه شده باشد، بلکه برنج و شـاليزار طـرف تشـبيه واقع ميشود؛ از اين رو اين نوع تشبيهات سبب تمـايز سـبکي و اقليمـي در داسـتان هـاي مناطق مختلف هستند.
٥- تشبيهات اقليمي مرتبط با عناصر طبيعت بکر و بومي (نوع الف ) همان گونه که پيش تر گفته شد، در تشبيهات اقليمي، يک طرف تشبيه (مشبه به ) هميشه يکي از عناصر طبيعت بومي غالب منطقه است و همين امر همچون مهر نشاني است که تعلق داستان را به يک اقليم خاص نشان ميدهد.
دوگانگي و درآميختگي صورخيال در داستان هاي نويسندگان مهاجر بايد تأکيد شود که منظور از تشبيه اقليمي، تشبيهي است که مشبه به آن ، علاوه بر اينکه يکي از عناصر بومي و محيطي است ، بايد با زمينه و فضاي بومي و اقليمي داستان نيز هماهنگ باشد؛ مثلا داستاني که در محيط دريا و نخلستان ميگذرد صور خيال به کاررفته در آن نيز از عناصر مرتبط با همان محيط است .