Abstract:
ایجاد و راهاندازی موسسات رتبهبندی به عنوان یکی از مهمترین نهادهای مالی بازار سرمایه، در سالهای اخیر در دستور کار نهاد ناظر بازار سرمایه قرار گرفته و در همین راستا دستورالعمل ایجاد و راهاندازی موسسات رتبهبندی در سال 1395 تدوین و ابلاغ شد. از سوی دیگر با گسترش ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه با محوریت صکوک، نیاز به رتبهبندی این ورقه بهادار به منظور ارزشگذاری آن و تسریع در روند تامین مالی بنگاههای اقتصادی از طریق صکوک بیش از پیش احساس میشود. در حال حاضر خلاء عدم رتبهبندی صکوک با گنجانده شدن رکن ضامن در ساختار آن جبران شده که فرآیند ضمانت صکوک بنابر دلایلی که تشریح خواهد شد، رویه انتشار آن را با مشکلات جدی مواجه ساخته و روند تامین مالی بنگاههای اقتصادی از طریق این ابزارها را با چالش مواجه ساخته است، از سوی دیگر الزامات نهاد ناظر بازارسرمایه بر رتبهبندی صکوک، پیش از انتشار آن بوده و رتبهبندی صکوک جایگزین رکن ضامن در ساختار صکوک بیان شده است.
در این پژوهش پس از مطالعه مبانی نظری حاکم بر رتبهبندی صکوک، ابعاد و مولفههای رتبهبندی این ورقه بهادار در قالب سوالاتی مورد نظرخواهی از خبرگان قرار گرفت، نظرات ابرازی خبرگان با استفاده از تکنیک دلفی و با هدف کسب اجماع در مورد ابعاد و مولفهها مورد ارزیابی واقع گردید، مبانی نظری مدل ارائه شده از 3 منبع شامل قوانین و دستورالعملهای انتشار صکوک، رویه موسسات رتبهبندی در سطح بینالمللی و ملی و همچنین رهنمودهای موسسات مالی اسلامی در خصوص رتبهبندی صکوک استخراج شده است که مجموعه این عوامل که به تایید خبرگان نیز رسیده است چارچوب کلی رتبهبندی صکوک در بازار سرمایه کشور را ترسیم مینماید.
Machine summary:
به لحاظ اهمیت موضوع، مجلس شورای اسلامی در سال 1394 در قانون «رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور» مکانیزم رتبهبندی را جایگزینی مناسب برای ضمانت صکوک اجاره به شمار آورده است، در تبصره 2، ماده 23 اصلاحیه سال 1394 دستورالعمل اوراق اجاره و مرابحه مصوب شورای عالی بورس نیز بر تعیین رتبه اوراق در صورت وجود مؤسسات رتبهبندی تأکید و مقرر میدارد: «اوراق اجاره باید قبل از دریافت مجوز انتشار در صورت فعالیت مؤسسات رتبهبندی دارای مجوز فعالیت، از مؤسسات یاد شده رتبه اعتباری دریافت نمایند».
احمد، اسلام و عبدالله<EndNote No="149" Text=" Ahmad, Islam &amp;amp; Alabdullah"/> در مقاله با عنوان «صکوک اسلامی، مکانیزم قیمتگذاری و رتبهبندی» با تحلیل متدولوژی بهکار رفته در مؤسسات رتبهبندی کشور مالزی و مؤسسات رتبهبندی بینالمللی همچون مودیز<EndNote No="150" Text=" Moody's"/> بیان کردند ساختار ویژه صکوک و نقش ارکان مختلف در انتشار صکوک موجب میشود در رتبهبندی صکوک به ساختار این ارکان و اعتبارسنجی آنها نیز پرداخته شود و از طرف دیگر نقش دارایی مبنای انتشار و توانایی آن در ایجاد وجه نقد نقش بهسزایی در تعیین رتبه صکوک خواهد داشت (Ahmed, Islam &amp; Alabdullah, 2013).
لازم به ذکر است ساختار انتشار صکوک حال حاضر بازار سرمایه کشور در این دسته قرار میگیرد، براساس تبصره 3 ماده 2 دستورالعمل انتشار صکوک اجاره و مرابحه و تبصره 2 ماده 2 دستورالعمل انتشار صکوک استصناع، به شرط وجود ضامن بانکی معتبر و تأیید بانک مرکزی حتی اگر بانی توانایی پرداخت سودهای دورهای را نیز نداشته باشد میتواند از طریق انتشار صکوک اقدام به تأمین مالی نماید.