Abstract:
صرفنظر از ادعای عرفا، در میان دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان از گذشته تاکنون بحثهای متنوعی پیرامون خاستگاه تصوف و عرفان اسلامی مطرح بوده و کوششهایی چند برای نمایاندن سرچشمۀ اصلی آن در اسلام در دو قلمرو نفی و اثبات انجام گرفته است. علامه طباطبایی، حسنزاده آملی، جوادی آملی، رمضانی، یزدانپناه شهید مطهری و حضرت امام خمینی (ره) و بسیاری دیگر از استوانهها و دانشآموختگان حوزوی و نیز همایی، زرینکوب، پورجوادی، پازوکی، اعوانی و دهها شخصیت بزرگ دیگر از دانشگاهیان در دورۀ معاصر، سرچشمۀ عرفان اسلامی را خوان گستردۀ قرآن و میراث حدیثی اسلام میدانند. چنانکه ماسینیون، نیکلسون، کُربن، شیمل، پل نویا، چیتیک و دهها دانشمند دیگر از حوزۀ شرقشناسی به جد معتقدند که چشمهسار اصلی عرفان اسلامی، قرآن و سیره و سنت پیامبر اکرم (ص) بوده است. در پژوهش پیشرو، نشانهشناسی قرآنی خاستگاه عرفان و تصوف به نحو تحلیلی در کوششهای زیر سامان یافته است: الف) نقل نمونههایی از سخنان برخی از شخصیتهای فوقالذکر در تأیید مدعا؛ ب) گزارش صریح و بیان آشکار برخی مشایخ بزرگ و عرفای متقدم در این زمینه؛ ج) تبیین نسبت قرآن با تعریف، موضوع، مسائل و غایت تصوف و عرفان؛ د) واژهگزینی عرفا برای عناوین کتابهای خود و نیز اصطلاحگزینیهای فنی آنان در دو قلمرو اصطلاحات عرفان نظری و سلوک عملی و تصوف با عنایت به کلمات قرآن؛ ه) گزارش بیش از پنجاه دسته آیات قرآن که هر یک به نحوی به آموزههای مهم عرفان اشاره یا تصریح داشتهاند و سرمنشأ اصلی شکلگیری عرفان اسلامی را برساخته است.
Machine summary:
در پـژوهش پـيش رو، نشانه شناسي قرآني خاستگاه عرفان و تصوف به نحو تحليلي در کوشش هاي زير سامان يافته است : الف ) نقل نمونه هـايي از سخنان برخي از شخصيت هاي فوق الذکر در تأييد مدعا؛ ب ) گزارش صريح و بيان آشکار برخـي مشـايخ بـزرگ و عرفـاي متقدم در اين زمينه ؛ ج ) تبيين نسبت قرآن با تعريف ، موضوع ، مسائل و غايت تصـوف و عرفـان ؛ د) واژه گزينـي عرفـا بـراي عناوين کتاب هاي خود و نيز اصطلاح گزيني هاي فني آنان در دو قلمرو اصطلاحات عرفان نظري و سلوک عملي و تصـوف با عنايت به کلمات قرآن ؛ ه ) گزارش بيش از پنجاه دسته آيات قرآن که هر يک به نحوي به آموزه هاي مهم عرفـان اشـاره يـا تصريح داشته اند و سرمنشأ اصلي شکل گيري عرفان اسلامي را برساخته است .
نشانه شناسي قرآني راه در سخنان برخي دانشمندان و عارفان معاصر چنانکه اشاره شد يکي از طرق و موضوعاتي که نشانگر توجـه خـاص صـوفيه و عرفـا بـه قـرآن خواهد بود، توجه به ديـدگاه دانشـمندان و محققـان در ايـن قلمـرو اسـت و از آنجـا کـه جريـان شرق شناسي متهم ميشود که عرفان و تصوف اسلامي را خارج از اسلام و برگرفته از ديگـر اديـان و مکاتب دانسته ، توجه به نمونه هايي از سخنان آنان حائز اهميت است .