Abstract:
هرگاه روند تحول و تکامل سازمان فضایی سکونتگاه ها و عوامل موثر در آن، تحت تاثیر نیروها و روندهای درونی و بیرونی از لحاظ زمانی در تقابل با یکدیگر و شرایط مکانی، قرار گیرند، در نظام و عملکرد این سازمان نابسامانی هایی بوجود می آید که منجر به ناپایداری سکونتگاه های روستایی می شود. در چنین شرایطی دخالت در نظام سکونتگاهی به منظور پایدار نمودن و بهینه سازی آن ضروری است. هدف این مقاله این است که با رویکردی همه جانبه وضعیت پایداری و عوامل موثر بر 75 سکونتگاه روستایی فیروزآباد با استفاده از روش پیمایشی (از سال1370 تا سال1390) مشخص شود. جامعه آماری در این تحقیق شامل 369 آبادی شهرستان فیروزآباد است. جهت تعیین تعداد روستاهای نمونه ابتدا بر اساس درصد رشد جمعیت به دو گروه دارای رشد مثبت (47 درصد) و رشد منفی (53 درصد) به عنوان مبنایی جهت پایداری و ناپایداری تفکیک شده سپس بر اساس روش کوکران حجم نمونه ای برابر با 75 روستا انتخاب شده است. جمع آوری داده ها از طریق مطالعات میدانی و پرسشنامه با حجم 381 نفر و استفاده از شاخص های وزنی و تحلیل فضایی با استفاده از نرم افزارSPSS و GIS صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهد که بعد زیست محیطی با 44 درصد بیشترین تاثیر را بر روی سکونتگاه های روستایی فیروزآباد داشته است به طوری که با تغییر یک واحد آن به اندازه 804. بر روی انحراف معیار پایداری تاثیرگذار خواهد بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که سهم کاهش منابع آب سالیانه و کمیت آب در بین ابعاد زیست محیطی بیشتر از بقیه بوده به طوری که این دو شاخص حدود 34 درصد تغییرات زیست محیطی را تبیین می کنند و بین این دو نیز سهم کاهش سالیانه منابع آب با 43 درصد بیشتر بوده است. همچنین تحلیل فضایی نشان دهنده این است که روستاهایی که از ناپایداری بیشتری برخوردار بوده اند به سمت حاشیه دشت کشیده شده اند.
Machine summary:
یافته ها نشان می دهد که بعد زیست محیطی با ٤٤ درصد بیشترین تأثیر را بر روی سکونتگاههای روستایی فیروزآباد داشته است به طوریکه با تغییر یک واحد آن به اندازه ٨٠٤.
هرگاه روند تحول و تکامل سازمان فضایی سکونتگاه ها و عوامل مؤثر در آن، تحت تأثیر نیروها و روندهای درونی و بیرونی از لحاظ زمانی در تقابل با یکدیگر و شرایط مکانی ، قرار گیرند، در نظام و عملکرد این سازمان نابسامانی هایی به وجود می آید که منجر به ناپایداری سکونتگاه های روستایی می شود.
بر اساس تعریف کمیسیون برانتلند١ در ١٩٨٧،( توسعه ای است که نیازهای نسل حاضر را تأمین کند بدون اینکه توانایی نسل های آینده را برای برآوردن نیازهایشان از بین ببرد)،(WCED،١٠١٩٨٧) کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه ، با این مفهوم از توسعه پایدار، مؤلفه های پایداری را در گستره ای وسیع تر ازآنچه نویسندگان پیشین می دانستند، در نظر گرفت و تعریفی از توسعه پایدار ارائه داد که مستلزم تغییر شکل از مفهوم (زیست بوم- محورپایداری کالبدی و حفاظت طبیعی )به زمینه اقتصادی و اجتماعی توسعه است .
جدول ٢: فراوانی روستاهای موردمطالعه به تفکیک شدت ناپایداری (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) نتیجه گیری نتایج بررسی وضعیت پایداری سکونتگاههای روستایی فیروزآباد نشان می دهد که اکثریت روستاها از لحاظ میزان پایداری در وضعیت نامطلوبی قرار دارند، به طوریکه ناپایداری ٦٨ درصد روستاها از متوسط به بالا است و فقط ٣٢ درصد آنها کمتر از حد متوسط هستند.