Abstract:
طرح ساخت کاخ چهلستون در زمان شاه عباس اول (۹۸۹-۱۰۳۸ ه.ق/۱۵۸۱-۱۶۲۶ م) مورد
توجه قرار گرفت و در زمان شاه عباس دوم (۱۰۵۲-۱۰۷۷ ه.ق/۱۶۴۲-۱۶۶۶ م) مانند سایر
ابنیهی تاریخی نظیر عمارتهای: آیینه خانه، هفت دست، نمکدان و… ساخته شد.
عمارت چهلستون که دولتخانهی جدید حکومت صفویه به حساب میآمد به عنوان زیباترین کاخ
آن دوران معرفی گردید. در ادوار بعدی، دیگر شاهان صفوی این عمارت را مورد توجه قرار دادند.
در زمان شاه سلطان حسین (۱۱۰۵-۱۱۳۵ ه.ق/۱۶۹۴-۱۷۲۲ م) بعد از آتشی که در آن افتاد و
باعث تخریب کاخ گردید؛ شاه دستور به ساخت مجدد آن داد. همزمان با حمله افغانها محمود بر
آن تخت نشست و اشرف افغان آن را تخریب کرد تا چهلستون جدیدی احداث کند. شکست افغانها
و روی کارآمدن افشاریه و انتقال پایتخت به مشهد و سپس ورود به دوران فترت باعث تغییر و
تحولاتی در این بنا گردید. انتقال پایتخت توسط آقامحمدخان قاجار نیز باعث بی توجهی به این
عمارت نگردید. پرداختن به این روند تا اداره شدن در زمان پهلوی اول و باغ موزه شدن در دوران
پادشاهی محمدرضا موضوعی است که به آن پرداخته میشود.
Machine summary:
چهلستون که به عنوان دولتخانهی جدید در عصر شاه عباس دوم ساخته شد به عنوان زیباترین عمارت های ساخته شده در عصر صفویه معرفی گردیده است.
ابهام در تاریخ ساخت عمارت چهلستون: همانطور که در مقدمه بیان شد شاه عباس در سال 1000 هجری (1591 میلادی) پایتخت را به اصفهان منتقل کرد.
بعضی دیگر به مانند هنرفر معتقدند که باغ چهلستون که بالغ بر 67000 متر مربع میباشد به انضمام عمارتی در وسط آن در عصر شاه عباس اول احداث گردیده است(هنرفر، 126:2536).
هنرفر در گنجینهی آثار تاریخی اصفهان تاریخ بنای این عمارت را به شاه عباس دوم نسبت میدهد و چنین میگوید که " تا سال 1327 خورشیدی چون تاریخ بنا بدست نیامده بود اظهار نظر درباره تاریخ بنای چهلستون مشکل مینمود لکن در سال مزبور در نتیجه کاوشهائی که بعمل آمد در جبهه تالار کاخ اشعاری در دو کتیبه از زیر گچ بدست آمد که یکی کوتاهتر و بر زمینه صورتی رنگ بنای تالار چهلستون را بشاه عباس دوم نسبت میدهد " (هنرفر، 557:1350).
آتش سوزی سبب گردید بنای زمان شاه عباس دوم صدمه ببیند ولی آن چه مورد مرمت قرار گرفت آبادانی را به این عمارت برگرداند.
در زمان حکومت سلطان محمد میرزا معروف به سیف الدوله که بعد از امین الدوله فرزند صدر به حکومت اصفهان رسید از خرابیهای وارده بر این ابنیه یاد شده است.