Abstract:
نقطهگذاریها و کاربرد نشانههای نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخههای خطی و نسخهشناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانهها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد میتواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دستهبندی، تحلیل و بررسی این نشانهها در نسخ خطی موجود، نخستین گامی است که برای تبیین کارکردهای نشانهها در امر کتابت و نسخهنویسی و به تبع آن، تکمیل این مبحث در علم نسخهشناسی، مفید خواهد بود و به تعیین سابقه بهکارگیری رموز و علائم در تاریخ نسخهنویسی خواهد انجامید. با همین هدف، در این مقاله، نشانهها و نگارههای بهکاررفته در کتابت نسخه «ترجمه فارسی تورات »(مجلس 5178) استخراج و در چند دسته ارائه شدهاست: 1-نقطهگذاریها، 2-نگارهها، 3- قرمز نوشتهها و 4-حاشیه نوشتهها. در این نوشتار موارد بهکارگیری هر دسته از این نشانهها بررسی و تبیین شدهاست.
Machine summary:
به عنوان مثال در کتاب نقد و تصحیح متون نوشته است : «از علائمی که در نسخه های خطی کم و بیش دیده می شود، مسألة نقطه گذاری و علامت هایی است کـه در گذشته نسخه نویسان به غرض نمودن جدایی مصرعها، برخی از حالات اضافی کلمات و پایان فصول و گاهی انجامه های پاره عبارات در کتابت و نسخه نویسی رعایت می کردهانـد» (مایل هروی، ١٣٦٩: سی و سه - سی و چهار).
همـان طـور کـه در منـابع کهـن ٥ ذکـر شـده، ایـن نـوع حاشیه نویسی به چهار دلیل انجام مـی شـده اسـت : ضـبط صـحیح لغـات و اسـامی ، آوردن واژههای جا افتاده و سقطات، افزودن مطالبی در تفسیر و شرح و نقـد یـک مـتن و نوشـتن عناوین بخش ها و فصل های کتاب (درودگر، ١٣٩٠: ١٠١)؛ اما موارد کاربرد حاشـیه نویسـی در نسخه «ترجمه فارسی تورات»: ١- در برخی از صفحات ، توضیحاتی از جمله نام کتاب، شمارٔە اصحاح و شمارٔە آیـه بـا قلمی متفاوت از متن در حاشیه و در کنار سطر مورد نظر نوشته شده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) ٢- اگر کاتب مطلبی را در متن انداخته باشد، آن را در حاشیه در ادامة سطر مربوط نوشته است .
٧- گاه یادداشت هایی به خطی غیر از خط کاتب در حاشیة کتاب نوشته شده است ؛ مـثلاً در برگ ١٠٥ پ: (رجوع شود به تصویر صفحه) نتیجه در این پژوهش ، نقطه گذاریها، نگارهها و نشانه های نسخه خطی ترجمه فارسـی تـورات، استخراج، بررسی و در چند دسته ارائه شده است : ١-نقطه گذاری ها (تک نقطة سیاه/ قرمـز، سه نقطة قرمز و...