Abstract:
تاریخنگاری محلی به عنوان یکی از اشکال تاریخنگاری در ایران، بهویژه در دورة تیموری، چندان مورد توجه قرار نگرفتهاست. در این میان، یکی از انواع تاریخنگاری محلی، تاریخنگاری منظوم است و گونهای از تاریخهای منظوم که در عهد تیموری گسترش یافت، شهرآشوبها هستند. در واقع، شهرآشوبها اطلاعات فراوانی در باب تاریخ اجتماعی و فرهنگی و نیز خصوصیات شهرها، اصناف و... در قالب تاریخ محلی منظوم ارائه مینمایند. همچنین، تاریخنگاری منظوم از نظر بازسازی برخی از حوادث تاریخی این زمان و هم از لحاظ نشان دادن شواهدی از احیای روح ایرانی و زبان فارسی، اطلاعات زیادی بهدست میدهد. بنابراین، هدف اصلی مقالة حاضر این است تا تحلیلی جامعهشناختی از شهرآشوبها به عنوان تاریخ منظوم محلی در عصر تیموری بهدست دهد و اوضاع اجتماعی و فرهنگی این عصر را بررسی نماید.
Machine summary:
تحلیل جامعه شناختی شهرآشوب ها به عنوان تاریخ محلی منظوم در عصر تیموری * محسن پرویش دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره )، قزوین ، ایران ذکرالله محمدی دانشیار تاریخ دانشگاه الزهرا، تهران ، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٦/٠٩/٠٥؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٧/٠٤/٢٦) چکیده تاریخ نگاری محلی به عنوان یکی از اشکال تاریخ نگاری در ایران ، بـه ویـژه در دورۀ تیمـوری، چندان مورد توجه قرار نگرفته است .
با این رویکرد، شهرآشوب ها به عنوان یکی از مهم ترین آثار تاریخی و ادبی، می تواننـد اوضاع اجتماعی و فرهنگی عصر خـود را بـه خـوبی ترسـیم نماینـد و اطلاعـات مفیـدی در جامعـه شناسـی شـهری و تـاریخی یـک شـهر یـا منطقـه ارائـه کننـد.
فرضیۀ اول مقاله بر این امر استوار است که شهرآشـوب هـا بـه عنـوان نـوعی از شـعر فارسی، گنجینه ای ناشـناخته از تـاریخ اجتمـاعی هسـتند کـه در آن هـا، عـلاوه بـر توصـیف مشاغل و طبقات اجتماعی، به جامعه شناسی شهری و یا حتـی روان شناسـی اجتمـاعی مـردم یک شهر نیز توجه میشود.
دهخدا در لغت نامه ذیل تعریف شهرآشوب مینویسد: «به هر نوع شـعری کـه در توصـیف پیشـه وران یـک شـهر و تعریـف حـرف و صنعت ایشان سروده شده باشد، حتـی اگـر عنـوان دیگـری داشـته باشـد، همچـون شهرانگیز سیفی بخاری موسوم به صنایع البدایع و شهرآشـوب لسـانی شـیرازی کـه عنوان مجمع الأصناف دارد» (دهخدا، ١٣٧٣: ذیل «شهرآشوب »).