Abstract:
در اثر پیشرفتهای چشمگیر علم پزشکی، استفاده از درمانهای کمکی برای غلبه بر مشکل نازایی، رو به افزایش است. یکی از روشهای نوین درمان ناباروری، استفاده از رحم جایگزین میباشد. این امکان، زمانی ضرورت مییابد که زوجین همه عوامل دخیل در باروری را دارند، ولی به دلیل فقدان رحم سالم از داشتن فرزند محروم میباشند. این پدیده نوظهور، همانند دیگر دستاوردهای علمی، دارای ابعاد فقهی و حقوقی گستردهای است که خود نیازمند توجه و تدقیق میباشد. ابهام در ماهیت قرارداد رحم جایگزین جزء چالشهایی است که همواره نظر صاحبان اندیشه را به خود جلب نموده است. از این رو با تطبیق ماهیت این قرارداد با عقود معینی که دارای ساختار مشابهی با قرارداد مذکور هستند، مشخص شد که قرارداد رحم جایگزین، از مجموعهای تعهدات تشکیل یافته است؛ به طوریکه کلیه این تعهدات را نمیتوان ناشی از یک عقد دانست. لذا این قرارداد را باید با بهرهگیری از اصل حاکمیت اراده و آزادی قراردادها، در زمره عقود نامعین و ماده 10 قانون مدنی به شمار آورد.
Machine summary:
٣ در قرارداد رحم جایگزین نیز، برای جلوگیری از ایجاد ابهام برای طرفین قرارداد مذکور، شناخت ماهیت این قرارداد و بررسی قرارگیری آن در هر دسته از عقود معین یا نامعین امری ضروری تلقی میگردد، چرا که با شناخت ماهیت آن میتـوان به فواید ذیل دست یافت : الف ـ تشخیص قواعد حاکم : با توجه به اینکه اغلب شرایط و آثار عقود معین ، توسط قانون گذار در قانون مشخص گردیده است ، لذا هرگاه در هر یک از عقود معـین طـرفین قرارداد نسبت به امری سکوت نماید و این سکوت در ادامه مشکلاتی را در راه اعمـال و اجرای قرارداد به وجود آورد، منبعی دیگر به نام قـانون ، جهـت تکمیـل و تفسـیر عقـد مسکوت وجود دارد.
١. بررسی قرارداد رحم جایگزین در قالب عقود معین ماده ١٨٣ قانون مدنی عقد را این گونه تعریف کرده است : «عقـد عبـارت اسـت از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبـول آنها باشد.
عده ای معتقدند که در بین عقود معین ، این ساختار عقد اجاره اشخاص مـیباشـد که دارای تطابق بهتری با ساختار قرارداد رحم جایگزین اسـت و اسـتدلال کسـانی کـه قالب عقد نامعین را برای این قرارداد پذیرفته اند، زیر سئوال برده انـد،٣ زیـرا موافقـان ماده ١٠ قانون مدنی معتقدند که منفعت موضوع قرارداد رحم جایگزین ، کارکرد طبیعی رحم بانوی صاحب آن در پرورش جنین است و جزء وجود و شخصـیت بـانوی صـاحب رحم محسوب میگردد.